Tân Sơn: Nâng tầm di sản văn hóa, kiến tạo bản sắc cộng đồng

Thời gian qua, huyện Tân Sơn luôn chú trọng công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, các di sản văn hóa không chỉ được gìn giữ mà còn được thổi hồn, trở thành nguồn lực quan trọng góp phần nâng cao đời sống tinh thần, phát triển du lịch và củng cố khối đại đoàn kết các dân tộc.

Các làn điệu dân ca và trang phục truyền thống của người Mường được khuyến khích sử dụng trong các nghi lễ, lễ hội của địa phương, dân tộc

Với dân tộc Mường chiếm 76,1%, dân tộc Dao 5,6% và dân tộc Mông 0,12%, những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc được thể hiện rõ nét qua các loại hình diễn xướng, ca hát, múa truyền thống như Diễn xướng chàm Đuống, hát Ví, hát Rang của người Mường; múa Chuông, múa Sinh Tiền trong Lễ Cấp sắc của người Dao; hay múa và thổi Khèn của người Mông. Nhờ sự quan tâm, chỉ đạo sát sao thông qua các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước và tỉnh, các giá trị văn hóa này đã từng bước được khôi phục, bảo tồn và phát huy, đáp ứng nguyện vọng của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện.

Nhằm bảo tồn những giá trị văn hóa phi vật thể quý báu, huyện Tân Sơn đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các lễ hội như Lễ hội xuống đồng mùng 8 tháng Giêng, Mừng cơm mới, Ngày hội văn hóa thể thao các dân tộc huyện Tân Sơn gắn với Lễ hội xuống đồng xã Thu Cúc được tổ chức thường niên, tạo không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng ý nghĩa. Huyện cũng tích cực sưu tầm, lưu giữ các làn điệu dân ca cổ, chữ viết, đồng thời mở các lớp truyền dạy và khuyến khích các đội văn nghệ quần chúng ở khu dân cư hoạt động sôi nổi. Phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, huyện tổ chức điền dã, phục dựng và mở các lớp tập huấn truyền dạy các loại hình văn hóa dân gian truyền thống, từng bước tôn vinh các nghệ nhân văn hóa dân gian – những người giữ lửa cho kho tàng văn hóa dân tộc.

Trao truyền nghệ thuật in hoa văn bằng sáp ong của người Dao

Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận: Hiện toàn huyện có 154 CLB chàm Đuống và hát Ví, hát Rang; 17 CLB múa Chuông, múa Sinh Tiền; 1 CLB thổi Khèn; 3 CLB đánh Cồng, Chiêng; 1 CLB hát Xoan và đặc biệt là 150 nghệ nhân dân gian các dân tộc thiểu số. Các di sản văn hóa phi vật thể được bảo tồn và phát huy đã đóng góp tích cực vào phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, xây dựng nếp sống văn minh và góp phần xây dựng nông thôn mới. Bà Hoàng Thị Phúc (dân tộc Mường, xã Thu Cúc) - một hạt nhân văn nghệ tiêu biểu chia sẻ: "Từ bé, tôi đã được tiếp xúc với dân ca qua các nghi lễ. Tuy nhiên, để biểu diễn thành thục thì chưa. Sau khi được tham gia các lớp tập huấn, tôi đã hiểu rõ hơn về sự độc đáo của những làn điệu dân ca dân tộc mình. Giờ đây, tôi luôn sẵn sàng tham gia các chương trình giao lưu văn nghệ và truyền dạy lại cho thế hệ trẻ."

Bên cạnh văn hóa phi vật thể, công tác bảo tồn, tu bổ và tôn tạo các di tích văn hóa vật thể cũng được UBND huyện Tân Sơn chú trọng. Huyện hiện có 3 di tích quan trọng đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: Đền Cửa Thánh tại Khu Chiềng, xã Thạch Kiệt; Đền thờ Vía Lúa tại Khu Giác, xã Thu Cúc; Đền Tằn, xã Minh Đài. Các di tích này không chỉ là những công trình kiến trúc cổ mà còn là nơi sinh hoạt văn hóa quan trọng của đồng bào các dân tộc trong các dịp lễ, Tết truyền thống.

Hạt nhân tại các CLB văn hóa, văn nghệ thường xuyên được tập huấn, truyền dạy một cách bài bản để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc

Song song với việc bảo tồn di sản, huyện Tân Sơn cũng đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ, xây dựng và tổ chức các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Các thiết chế văn hóa từ huyện đến cơ sở từng bước được đầu tư, hoàn thiện, đáp ứng tốt nhu cầu của người dân. Toàn huyện có 1 Trung tâm Văn hóa cấp huyện, 17 nhà văn hóa cấp xã và 192 nhà văn hóa khu dân cư. Đây là những địa điểm quan trọng để tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thu hút đông đảo người dân tham gia. Các phong trào được tổ chức thường xuyên từ cấp huyện đến cơ sở và khu dân cư, tạo điều kiện cho nhân dân giao lưu văn hóa, trình diễn và diễn xướng dân gian đặc sắc, sinh động. Điều này không chỉ nâng cao đời sống tinh thần mà còn góp phần giáo dục ý thức trân trọng, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Những thành quả này đã được ghi nhận qua các số liệu ấn tượng: 80,2% số hộ đạt danh hiệu Gia đình văn hóa; 86,6% Khu dân cư văn hóa; 85,3% cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; và 100% khu dân cư được công nhận “Hương ước”, có nhà văn hóa và nơi sinh hoạt văn hóa, từng bước củng cố và đạt theo tiêu chuẩn do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quy định.

Dưới những nỗ lực không ngừng, các giá trị văn hóa truyền thống tại Tân Sơn không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của cộng đồng, đồng thời khẳng định vị thế là một vùng đất giàu bản sắc văn hóa của tỉnh Phú Thọ.

Hoàng Giang