Ước vọng của người Ê Đê qua Lễ cúng no đủ

Lễ cúng no đủ là một trong những nghi lễ độc đáo của người Ê Đê ở huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk. Thế nhưng, nhiều năm qua người Ê Đê trong các buôn trên địa bàn không còn tổ chức nghi lễ này nữa. Để khôi phục nghi lễ độc đáo này, mới đây, UBND huyện Cư Mgar đã phối hợp tổ chức phục dựng nghi lễ cúng no đủ của dân tộc Ê Đê tại buôn Sút M’drang, xã Cư Suê.

Đội nghệ nhân diễn tấu các bài chiêng trong lễ cúng

Lễ cúng no đủ, tiếng Ê Đê là Kăm Hmah Kăm Hwa. Theo truyền thống, nghi lễ này thường được tổ chức tại một khoảng đất rộng, bằng phẳng, gần cây cổ thụ có nhiều tổ ong. Bởi đồng bào Ê Đê quan niệm, khoảng đất có đủ tiêu chí như thế là nơi đất lành. Nghi lễ thường được tổ chức vào tháng 5-6 hằng năm, thể hiện khát khao no đủ của cộng đồng, mong ước cầu cho mưa thuận, gió hòa, rẫy nương tươi tốt, mùa màng bội thu.

Trước khi diễn ra lễ cúng, bà con trong buôn cùng nhau chặt tre dựng nhà sàn, kho lúa tượng trưng trên khoảng đất làm lễ. Xung quanh khu vực tổ chức lễ cúng còn có 10 chuông gió báo hiệu cho người dân trong buôn về dự lễ và xua đuổi những điều không may mắn. Bên cạnh đó còn có những chiếc khiên, dao để xua đuổi tà ma.

Ngoài không gian thực hiện lễ cúng, bà con còn chuẩn bị lễ vật gồm: 2 con heo trong đó 1 heo trắng khỏe mạnh, 5 con gà trống, 3 ché rượu cần, 20 vòng đồng. Bên cạnh đó, bà con còn chuẩn bị 3 chuỗi hạt, 3 chén đồng, 3 tô đồng, 1 mâm đồng, 1 cây chuối tươi, 1 cột lễ, 2 tượng biểu trưng cho thần thiện và thần ác, tượng heo rừng, sóc, chuột, mõ đuổi chim. Các ché rượu cần để phục vụ lễ cúng, tuyệt đối không được mua bên ngoài mang về mà phải do chính người dân trong buôn trực tiếp nấu.

Nhà sàn và kho lúa được người dân dựng tượng trưng tại lễ cúng

Già làng Y Nghi Êban (SN 1968), buôn Sút M’drang, xã Cư Suê chia sẻ: Đối với người Ê Đê, kho đựng lúa rất quan trọng trong cuộc sống, không chỉ gìn giữ tài sản của gia đình mà còn tượng trưng cho sự no đủ. Vì vậy, quá trình làm kho lúa, người dân làm rất tỉ mỉ. Ngoài kho lúa, người Ê Đê còn làm kho đựng các vật dụng sản xuất, săn bắn. Đặc biệt, trong lúc thực hiện lễ cúng, cấm kỵ mọi người không được ra vào khu vực cúng ngoại trừ già làng và thầy cúng.

Theo phong tục, trước đây, trong lúc diễn ra nghi lễ cúng no đủ thì mọi người dân trong buôn phải buộc chỉ tay vào nhau và tuyệt đối không được đi ra ngoài buôn. Người dân ở buôn khác không được phép vào bên trong. Nếu chẳng may, ai lỡ đi vào buôn đang tổ chức lễ no đủ thì sẽ bị giữ lại cho đến khi nghi lễ kết thúc mới được ra khỏi buôn.

Ông Y Đức Êban (SN 1951), trú buôn Sút Mgrư, xã Cư Suê cho biết: Ngoài việc cầu cho người dân trong buôn luôn có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, sức khỏe dồi dào thì lễ cúng no đủ cũng thể hiện cho sự đoàn kết, gắn bó của người dân Ê Đê trong các buôn làng. Phục dựng lễ cúng no đủ là dịp để dạy cho các thế hệ trẻ nêu cao ý thức bảo vệ rừng, tài nguyên xung quanh mình. Đồng thời, khơi dậy niềm đam mê văn hóa truyền thống, nhớ về cội nguồn của dân tộc mình trong thế hệ trẻ các buôn làng.

Lễ vật của buổi lễ không thể thiếu 3 chóe rượu cần

Xã Cư Suê có 5 dân tộc cùng sinh sống, trong đó có 4 buôn đồng bào dân tộc Ê Đê. Đồng bào các DTTS tại xã Cư Suê vẫn lưu giữ nhiều phong tục tập quán, như dân ca, dân vũ truyền, kiến trúc, nghề truyền thống...

Ông Đặng Văn Hoan, Chủ tịch UBND xã Cư Suê cho biết, văn hóa truyền thống luôn là hơi thở của cuộc sống, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế, xã hội tại địa phương. Việc phục dựng nghi lễ cúng no đủ của người Ê Đê là một hoạt động mang ý nghĩa xây dựng một cộng đồng đoàn kết và gắn bó, thể hiện tình yêu thương và sự kính trọng, biết ơn, hướng về cội nguồn và tương trợ trong cuộc sống. Phục dựng nghi lễ cũng nhằm từng bước khôi phục không gian văn hóa cồng chiêng trong các buôn làng, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa dân tộc gắn với phát triển du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Một số hình ảnh tại lễ phục dựng Lễ cúng no đủ của người Ê Đê:

Treo chuông gió để báo hiệu cho người dân trong buôn về dự lễ và xua đuổi điều không may mắn

Mâm lễ vật để thực hiện lễ cúng

Thầy cúng đọc bài khấn thần linh cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt

Người phụ nữ Ê Đê trỉa lúa trên nương rẫy

Bà con trong buôn uống rượu cần tại lễ cúng

Lê Hường (Báo Dân tộc và Phát triển)