Xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm nông, lâm, thủy sản an toàn

Xã viên HTX dịch vụ sản xuất, sơ chế và tiêu thụ sản phẩm rau an toàn Tứ Xã (xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao) dán tem điện tử thông minh truy xuất nguồn gốc trước khi đưa sản phẩm ra thị trường.

PTĐT-Xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn được xem là giải pháp hữu hiệu nhằm đưa các sản phẩm an toàn đến tay người tiêu dùng (NTD), là con đường ngắn nhất thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm nông, lâm, thủy sản (NLTS), góp phần xây dựng nền nông nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, bền vững. Từ năm 2016, tỉnh Phú Thọ đã triển khai thực hiện kế hoạch xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS an toàn. Sau gần 1 năm triển khai thực hiện, bên cạnh những kết quả bước đầu vẫn tồn tại không ít khó khăn, thách thức…

Theo thông tin từ Chi cục Quản lý chất lượng NLTS, hiện toàn tỉnh đã hình thành một số chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS an toàn, trong đó có 2 chuỗi sản xuất rau an toàn được xây dựng thí điểm tại xã Tứ Xã (huyện Lâm Thao) và xã Hương Nộn (huyện Tam Nông).

Được xây dựng làm mô hình chuỗi thí điểm của tỉnh, chuỗi cung ứng rau an toàn của tại Hợp tác xã (HTX) dịch vụ sản xuất, sơ chế và tiêu thụ sản phẩm rau an toàn Tứ Xã bước đầu đã có những kết quả đáng ghi nhận. Hoạt động theo phương thức sản xuất theo chuỗi liên kết từ tháng 1 năm 2017, HTX đã liên kết được 70 hộ sản xuất tham gia. Sản phẩm rau của HTX được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đảm bảo các khâu từ sản xuất, sơ chế đến đóng gói bao bì, dán tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Thực hiện kết nối, tìm đầu ra cho sản phẩm, HTX đã ký kết cung cấp sản phẩm với 4 đơn vị tiêu thụ, chủ yếu là các hệ thống siêu thị, cửa hàng rau an toàn tại thành phố Việt Trì và Hà Nội. Anh Nguyễn Văn Nghĩa – Giám đốc HTX cho biết: Sản xuất theo chuỗi tạo sự liên kết chặt chẽ từ khâu sản xuất đến chế biến, kinh doanh đã giúp nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm và lợi ích các hộ nông dân tham gia. Từ khi ra mắt thị trường đến nay, các sản phẩm rau an toàn của HTX bước đầu đã nhận được đón nhận, tạo được niềm tin cho NTD và các đơn vị tiêu thụ. Đây chính là động lực khuyến khích HTX tiếp tục phát triển chuỗi liên kết, thu hút thêm nhiều hộ sản xuất và đơn vị kinh doanh cùng tham gia…

Bên cạnh các mô hình điểm được xây dựng, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh đã hình thành chuỗi liên kết trong sản xuất với sự tham gia của các tổ chức sản xuất, kinh doanh, tiêu thụ, tạo tiền đề phát triển thành các chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS. Điển hình như chuỗi cung ứng gà thịt an toàn do Công ty cổ phần chăn nuôi và tiêu thụ gà ta Phùng Dầu Sơn (PDS) phối hợp thực hiện cùng HTX dịch vụ nông nghiệp xã Phú Mỹ (huyện Phù Ninh) triển khai từ đầu năm 2016. Tham gia chuỗi liên kết, các hộ xã viên được Công ty cung ứng con giống, vật tư, thuốc phòng dịch và hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc trong quá trình chăn nuôi bao tiêu sản phẩm. Mô hình hiện có 2 gia trại với lượng đàn lớn trên 10.000 con/lứa và hơn 10 hộ chăn nuôi với lượng đàn 500-1.000 con/lứa (trung bình một năm xuất bán từ 2-3 lứa gà). Với giá Công ty thu mua hiện nay là 58.000 đồng/kg thịt gà hơi, chuỗi cung ứng gà thịt an toàn PDS đã tạo nguồn thu nhập đáng kể cho các xã viên, cung ứng cho cửa hàng thực phẩm an toàn tại thị trường Phú Thọ và các tỉnh, thành như: Lào Cai, Điện Biên, Yên Bái, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An…

Theo đánh giá của Chi cục Quản lý chất lượng NLTS, các sản phẩm nằm trong chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS bước đầu đã được NTD lựa chọn và dần khẳng định vị thế trên thị trường. Tuy nhiên, việc xây dựng và phát triển các chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS an toàn trên địa bàn tỉnh hiện đang đối mặt với không ít khó khăn, trong đó điểm mấu chốt là vẫn chưa tạo được liên kết giữa các “tác nhân” – các đơn vị tham gia chuỗi.

Tại tỉnh, hiện có không ít cơ sở áp dụng các chương trình quản lý chất lượng tiên tiến vào sản xuất NLTS, trong đó, một số địa phương hình thành các sản phẩm có tính hàng hóa cao được cấp chứng nhận đạt các tiêu chuẩn chất lượng VietGAP, RAT, GMP, HACCP, ISO... như bưởi đặc sản Đoan Hùng, chè sản xuất theo quy trình an toàn tại Thanh Sơn, các sản phẩm chăn nuôi gia súc, gia cầm, cá lồng, rau an toàn tại thành phố Việt Trì, thị xã Phú Thọ, Thanh Ba, Hạ Hòa, các huyện Tam Nông, Thanh Thủy... được đánh giá là những sản phẩm có tiềm năng, làm cơ sở xây dựng chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS.

Có sản phẩm mang tính hàng hóa, song các chuỗi cung ứng vẫn trong tình trạng “hiếm hoi” bởi chưa hình thành được mối liên kết từ các khâu sản xuất đến sơ chế, chế biến, kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm, việc sản xuất, kinh doanh NLTS trên địa bàn tỉnh mới chỉ dừng lại ở từng công đoạn đơn lẻ, hầu hết đều từ khâu sản xuất sau đó trực tiếp ra thị trường tiêu thụ. Để xây dựng được một chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS thành công, các cơ sở kinh doanh trong hệ thống cần vượt qua “rào cản” khắt khe hệ thống chứng nhận quản lý chất lượng đối với các cơ sở kinh doanh như: Chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, xác nhận công bố phù hợp quy định ATTP, xác nhận sản phẩm chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn… Các khâu tham gia chuỗi chưa đáp ứng đầy đủ về chứng nhận quản lý chất lượng, thiếu các cơ sở truy xuất nguồn gốc sản phẩm dẫn đến khó khăn trong công nhận chuỗi.

Mặt khác, việc sản xuất NLTS trên địa bàn tỉnh hiện nay còn manh mún nhỏ lẻ; việc áp dụng đúng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn chất lượng cao khá phức tạp và còn gặp nhiều khó khăn do trình độ canh tác, công nghệ sơ chế, chế biến còn thô sơ, lạc hậu. Việc đầu tư cơ sở vật chất phục vụ kinh doanh sản phẩm NLTS theo chuỗi cần nguồn vốn lớn, trong khi, hệ thống hỗ trợ, phân phối sản phẩm nông sản chưa đủ mạnh, giá thành sản phẩm còn cao, đầu ra cho sản phẩm gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, một số chuỗi liên kết còn thiếu ổn định, khối lượng, chủng loại sản phẩm của mô hình chưa đáp ứng đủ yêu cầu tiêu thụ, một số sản phẩm NLTS mang tính hàng hóa chưa xây dựng thương hiệu, gây khó khăn trong xúc tiến thương mại, giới thiệu, quảng bá sản phẩm...

Theo Kế hoạch số 6026/KH-UBND về xây dựng chuỗi cung cấp thực phẩm NLTS an toàn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2017-2020, mục tiêu cụ thể được đặt ra từ nay đến năm 2020, các huyện trên địa bàn tỉnh hình thành ít nhất 1 điểm kinh doanh thực phẩm NLTS an toàn, thành phố Việt Trì và thị xã Phú Thọ hình thành 2 điểm phục vụ, đưa các sản phẩm đảm bảo ATVSTP đến tay NTD. Để hoàn thành mục tiêu trên, Chi cục Quản lý chất lượng NLTS tỉnh đã và đang phối hợp với các ngành, địa phương, các đơn vị, doanh nghiệp tập trung thực hiện các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh xây dựng và phát triển các chuỗi cung ứng thực phẩm NLTS an toàn trên địa bàn tỉnh.

Bà Nhữ Thị Ngọc Anh - Chi cục trưởng Chi cục quản lý chất lượng NLTS, cho biết: “Muốn phát triển chuỗi thực phẩm NLTS an toàn trước hết làm tốt công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ lợi ích khi tham gia chuỗi giá trị, tiếp tục đa dạng hóa các hoạt động tuyên truyền, tăng cường tập huấn kiến thức, kỹ thuật sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm NLTS, cách thức vận hành chuỗi cung ứng đúng quy chuẩn, quy trình sản xuất an toàn, đảm bảo ATVSTP nhằm nâng cao nhận thức, qua đó thay đổi hành vi trong sản xuất thực phẩm an toàn…

Thời gian tới Chi cục sẽ tăng cường tuyên truyền nêu cao vai trò của các “tác nhân” tham gia chuỗi, để các đơn vị hiểu rõ trách nhiệm cũng như quyền lợi khi tham gia liên kết, xây dựng mối quan hệ hợp tác hài hòa, tạo liên kết hiệu quả, chặt chẽ giữa đơn vị sản xuất, cung ứng và tiêu thụ sản phẩm an toàn. Chi cục sẽ tăng cường hỗ trợ các cơ sở sản xuất, kinh doanh tham gia chuỗi trang thiết bị, dụng cụ kiểm tra nhanh, tự giám sát một số chỉ tiêu về ATTP trước khi đưa sản phẩm đến tay NTD; đẩy mạnh hỗ trợ các đơn vị sản xuất thiết kế, ứng dụng bao bì, tem nhãn bảo đảm truy xuất nguồn gốc, chống hàng giả, bảo vệ uy tín cho các đơn vị sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn trên địa bàn.

Tích cực phối hợp với các ngành chức năng tăng cường các hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại, kết nối sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; xây dựng liên kết giữa khu vực sản xuất và khu vực bán lẻ trong các chuỗi ngành hàng. Các cơ sở sản xuất, kinh doanh cần nghiên cứu, mở rộng phạm vi cung ứng thực phẩm an toàn theo chuỗi đến các bếp ăn tập thể, trường học, khách sạn, nhà hàng và các hệ thống siêu thị, chuỗi cửa hàng cung ứng thực phẩm an toàn… nhằm thúc đẩy, mở rộng thị trường tiêu thụ thực phẩm NLTS an toàn, góp phần phát triển các chuỗi cung ứng hiện nay.

Cùng với đó, Chi cục sẽ tăng cường hoạt động quản lý Nhà nước về công tác quản lý chất lượng các sản phẩm NLTS, xây dựng kế hoạch, triển khai các đợt kiểm tra, giám sát tuân thủ các điều kiện sản xuất và đảm bảo chất lượng ATTP tại các cơ sở tham gia chuỗi; thường xuyên kiểm tra định kỳ, đánh giá xếp loại và cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện cho các cơ sở sản xuất, sơ chế, chế biến, kinh doanh, tiến hành xử lý nghiêm đối với các trường hợp vi phạm, đảm bảo kiểm soát 100% sản phẩm chuỗi trước khi đưa ra thị trường…

Thùy Phương