Phòng chống bạo lực học đường:

Xây dựng môi trường “biết luật, sống đẹp”

Bạo lực học đường được coi là mối lo ngại, nỗi trăn trở của nhiều gia đình, nhà trường và toàn xã hội.

Các phụ huynh cần thường xuyên phối hợp với nhà trường để theo dõi quá trình học tập và sinh hoạt của con mình tại trường. Ảnh: Đình Tuệ

Bởi vậy, trách nhiệm của chúng ta là chung tay xây dựng môi trường “biết luật, sống đẹp” để phòng chống vấn nạn này.

Số liệu thống kê từ các điều tra gần đây cho thấy sự gia tăng đáng kể cả về số lượng và tính chất nghiêm trọng của bạo lực học đường, đặc biệt là đối với trẻ vị thành niên. Vấn nạn này có thể gây những tổn thương lâu dài về tinh thần và cũng là nguyên nhân dẫn đến ý định, hành vi tự tử ở trẻ.

Gia tăng và trẻ hóa

Chỉ trong 2 tuần đầu tháng 10, liên tiếp có 4 vụ bạo lực học đường xảy ra trên cả nước, khiến dư luận bức xúc và lo ngại về tình trạng xuống cấp đạo đức trong môi trường giáo dục. Đỉnh điểm, ngày 17/10 vừa qua, tại Thanh Hóa, một vụ án mạng đau lòng xảy ra sau mâu thuẫn giữa hai học sinh. Sau giờ học, hai nam sinh (sinh năm 2008 và 2009) hẹn gặp tại cây xăng xã Quảng Bình. Trong lúc xô xát, một nam sinh rút dao đâm vào vùng mặt bạn, khiến nạn nhân tử vong dù được đưa đi cấp cứu.

Sau đó, ngày 19/10, trên mạng xã hội xuất hiện video quay cảnh một nam sinh bị nhóm bạn khoảng 6 người bắt nạt, được cho rằng xảy ra tại Sóc Sơn (Hà Nội). Trong video, một nam sinh vừa cầm điện thoại quay phim, vừa văng tục và bắt nạn nhân quỳ gối, bò và xin lỗi từng người.

Nạn nhân bị ép gọi nam sinh trên là “bố” khi xin lỗi, liếm biển xe máy... Nạn nhân không thể phản kháng, phải làm theo lời của nhóm bắt nạt. Nhiều tài khoản mạng đã bày tỏ sự bất bình khi chứng kiến cảnh nam sinh bị bắt nạt hội đồng, ép thực hiện những hành động “không chấp nhận nổi”.

Một vụ việc đau lòng khác liên quan đến bạo lực học đường xảy ra vào ngày 16/10. Một nam sinh 16 tuổi, đang theo học tại Trường Cao đẳng Công Thương Hà Nội, đã nhảy từ tầng 6 của tòa nhà trong khuôn viên trường và tử vong. Thông tin ban đầu cho biết, một số phụ huynh học sinh trong trường phản ánh, sinh viên này từng là nạn nhân của bạo lực học đường, bị bạn bè bắt nạt trong thời gian dài, dẫn đến hành động cực đoan.

Cũng trong tháng 10, sáng 15/10, tại Trường Cao đẳng Việt - Đức (Nghệ An), vào giờ giải lao, một nam sinh hành hung bạn nữ cùng trường. Vụ việc được quay lại, lan truyền trên mạng xã hội, gây bức xúc dư luận. Nguyên nhân được xác định do mâu thuẫn cá nhân giữa hai học sinh từ trước khi nhập học.

Trong những năm gần đây, tình trạng bạo lực học đường ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa. Theo thống kê của Bộ Giáo dục & Đào tạo, từ năm 2021 - 2023, cả nước đã xảy ra gần 700 vụ bạo lực học đường với hơn 2.000 học sinh liên quan. Bình quân, cứ khoảng 50 cơ sở giáo dục lại xảy ra một vụ bạo lực học đường.

Hình ảnh một vụ bạo lực học đường. Ảnh cắt từ clip

Mỗi năm có gần 1.600 vụ học sinh đánh nhau, tương đương một vụ trên khoảng 5.000 học sinh và cứ chín trường học lại có một trường xảy ra xô xát. Đáng chú ý, nhiều vụ việc trong thời gian gần đây xảy ra ở các tỉnh, TP như Cà Mau, Nghệ An, Thanh Hóa, Đắk Lắk, Hà Nội, TP Hồ Chí Minh... Điều đó cho thấy mức độ bạo lực ngày càng nghiêm trọng.

Khảo sát “Young Voice - Tiếng nói Trẻ em Việt Nam 2023” do Viện Nghiên Cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) thực hiện với hơn 1.700 học sinh tại 7 tỉnh, thành cho thấy: Gần 70% trẻ từng chứng kiến hoặc trải nghiệm bạo lực học đường, bao gồm bắt nạt, bạo lực ngôn từ và cô lập; hơn 60% học sinh không biết chia sẻ với ai khi gặp vấn đề tâm lý hay mâu thuẫn bạn bè. Một số ý kiến cho rằng, những con số này phản ánh thực tế: trẻ đang lớn lên trong môi trường nhiều áp lực nhưng thiếu kênh hỗ trợ và kỹ năng điều tiết cảm xúc.

Khi xã hội chưa có đủ “van an toàn” - từ gia đình, nhà trường đến cộng đồng, bạo lực dễ bùng phát, cả trong đời thực lẫn không gian mạng. Đây là vấn đề hệ thống. Gia đình có thể yêu thương nhưng thiếu kỹ năng nuôi dạy tích cực; nhà trường có quy định nhưng thiếu nhân lực tâm lý; xã hội thường chỉ phản ứng khi có sự cố rồi nhanh chóng lắng xuống.

Các nghiên cứu quốc tế, trong đó có báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (2017) chỉ ra rằng, trẻ từng là nạn nhân hoặc thủ phạm bạo lực có nguy cơ cao gấp 2 - 4 lần trở thành người gây bạo lực khi trưởng thành.

Bạo lực học đường đã và đang trở thành một vấn đề nhức nhối, đặt ra nhiều thách thức cho ngành giáo dục. Bạo lực học đường không chỉ dừng lại ở những hành vi đánh nhau, xô xát, mà còn xuất hiện dưới nhiều hình thức tinh vi như: bắt nạt qua mạng, cô lập nhóm, xúc phạm danh dự, lan truyền thông tin sai lệch...

Điều này không chỉ gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, học tập và tâm lý của người bị hại mà còn để lại hệ quả lâu dài cho chính người gây ra (vi phạm kỷ luật, rạn nứt các mối quan hệ xã hội, đến nguy cơ lệch hướng trong phát triển nhân cách...).

Bác sĩ tư vấn cho bệnh nhi bị bạo lực học đường. Ảnh: Bệnh viện Nhi Trung ương

Cần sự đồng hành mạnh mẽ

Theo TS.BS Ngô Anh Vinh - Phó Trưởng khoa Sức khoẻ vị thành niên - Bệnh viện Nhi Trung ương, bạo lực học đường là hành vi ngược đãi, đánh đập, cô lập. Những hành động này gây ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ ở học đường. Vấn nạn này gây ra những hậu quả trầm trọng về tinh thần của trẻ như: rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ, chán nản và bỏ học. Đặc biệt, bạo lực học đường là một trong những nguyên nhân dẫn đến hành vi tự tử của học sinh.

Vì thế, theo TS Vinh, cần có những biện pháp phòng ngừa để có thể phát hiện sớm các vụ bạo lực học đường, tránh được hậu quả đáng tiếc. Các phụ huynh cần thường xuyên phối hợp với nhà trường để theo dõi quá trình học tập và sinh hoạt của con mình tại trường.

Bên cạnh đó, để bảo vệ trẻ khỏi vấn nạn nghiêm trọng này, gia đình và nhà trường cần giáo dục cho trẻ các kỹ năng cần thiết phòng tránh bạo lực học đường. Trên thực tế, hầu hết trẻ đều không dám thông báo với bố mẹ về việc mình bị bạo hành vì trẻ thấy xấu hổ, tự ti khi thông tin được mọi người biết và thậm chí trẻ sợ lại bị bạo hành tiếp vì mang tiếng là “hớt lẻo”.

Ngoài ra, yếu tố quan trọng nữa là phụ huynh, thầy cô giáo nên động viên, khuyến khích trẻ chủ động báo ngay cho nhà trường và gia đình khi bị bắt nạt hoặc thấy bạn bị hành hung. Trẻ cần mạnh dạn báo cho người lớn biết về việc bị bạn bè đe doạ qua lời nói, các tin nhắn có nội dung đe dọa qua điện thoại di động hay email... trước khi sự việc bạo lực học đường xảy ra.

Tháng 6 vừa qua, trong phiên chất vấn tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn chia sẻ, không ai làm giáo dục lại không đau đáu mong muốn trường học là nơi an toàn, hạnh phúc cho học sinh. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn chỉ ra rằng: “Trường học là một phần của xã hội, và bức tường quanh trường ngày càng mỏng trước sự bủa vây của Internet, mạng xã hội và truyền thông”.

Bộ trưởng dẫn số liệu cho thấy, 70% học sinh có hành vi bạo lực đến từ những gia đình có hoàn cảnh đặc biệt - ly hôn, bạo lực gia đình, thiếu quan tâm. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý và hành vi của học sinh. “Một phần quan trọng của giáo dục nhân cách nằm ở sự gương mẫu của người lớn, đặc biệt là trong gia đình”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Trong khi đó, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) đưa ra cái nhìn tổng thể: giáo dục là sự nghiệp trồng người. Để thành công, phải dựa vào ba “chân kiềng”: Nhà nước - xã hội - gia đình. “Mỗi bên đều có vai trò riêng, không thể thay thế”, ông nhận định.

Ông Nghĩa chỉ ra rằng, khi “cái thiện” bất lực, điều đó không chỉ phản ánh giới hạn của nhà trường, mà còn là khoảng trống trong trách nhiệm của xã hội và gia đình. Ông dẫn chứng, dù một số quốc gia đã có chính sách hạn chế học sinh sử dụng mạng xã hội và điện thoại thông minh, nhưng nếu gia đình buông lỏng, truyền thông xem nhẹ vai trò giáo dục, thì chính sách cũng khó phát huy hiệu quả. “Tivi có chế độ kiểm soát nội dung theo độ tuổi, nhưng thử hỏi có bao nhiêu cha mẹ thực sự dùng đến chức năng đó?”, ông đặt vấn đề.

Từ đó, đại biểu đề xuất, Quốc hội nên ra một nghị quyết kêu gọi sự đồng hành mạnh mẽ hơn nữa từ xã hội và gia đình trong giáo dục, để việc trồng người không chỉ là trách nhiệm của riêng nhà trường. Bày tỏ đồng tình với ý kiến, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết: “Không thể có giáo dục chất lượng nếu thiếu sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội”.

Nguồn giaoducthoidai.vn