Bảo tồn, phát huy giá trị di sản vùng Đất Tổ qua chương trình giáo dục địa phương

baophutho.vnĐể bảo tồn những giá trị văn hóa thiêng liêng vùng Đất Tổ, tỉnh đã có chính sách đặc thù nhằm giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, trong đó không thể thiếu vai trò quan trọng của ngành GD&ĐT. Trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, kế hoạch thực hiện giáo dục địa phương (GDĐP) là một thành phần hữu cơ của kế hoạch tổng thể thực hiện các hoạt động dạy học và giáo dục của nhà trường để hoàn thành nội dung giáo dục của một tỉnh.

Học sinh trình diễn Hát Xoan tại Miếu Lãi Lèn, xã Kim Đức, thành phố Việt Trì.

Mục tiêu xây dựng nội dung GDĐP nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về văn hóa, lịch sử, địa lý, kinh tế- xã hội, môi trường, hướng nghiệp, từ đó bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu, vận dụng những điều đã học để góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa của cộng đồng dân cư các dân tộc, xây dựng văn hóa, phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Giáo dục về di sản vùng Đất Tổ, Lễ hội Đền Hùng có vai trò đặc biệt quan trọng trong bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của tỉnh đối với học sinh trong các nhà trường đồng thời cũng là một lĩnh vực quan trọng trong nội dung GDĐP ở các cấp học tỉnh Phú Thọ. Khi xây dựng khung chương trình GDĐP cho các cấp học tại tỉnh, lĩnh vực văn hóa - lịch sử địa phương được xây dựng xuyên suốt gắn với các chủ đề dạy học từ cấp tiểu học, THCS đến THPT. Trong đó nội dung các chủ đề hướng tới đều có liên quan mật thiết đến truyền thống vùng Đất Tổ, Giỗ Tổ Hùng Vương, Lễ hội Đền Hùng.

Đối với cấp tiểu học, nội dung GDĐP ở lĩnh vực văn hóa - lịch sử gồm một số vấn đề cơ bản mang tính thời sự về lịch sử hình thành, phát triển, truyền thống quê hương; lễ hội, nghệ thuật truyền thống, di tích lịch sử, danh nhân văn hóa; phong tục, tập quán địa phương... Ở cấp tiểu học, nội dung GDĐP được tích hợp với hoạt động trải nghiệm để học sinh có điều kiện mở rộng hiểu biết về truyền thống văn hóa, lịch sử quê hương Phú Thọ phù hợp với nhận thức, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi. Ở cấp THCS và THPT, nội dung GDĐP được biên soạn thành bộ tài liệu có vị trí như sách giáo khoa thuộc bảy lĩnh vực, trong đó lĩnh vực văn hóa, lịch sử địa phương đặt ra các vấn đề có liên hệ mật thiết với truyền thống văn hóa, lịch sử về thời đại các Vua Hùng, Lễ hội Đền Hùng…

Có thể thấy, chương trình GDĐP Phú Thọ, thời kỳ Hùng Vương gắn với truyền thống vùng Đất Tổ, Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng đã được đề cập đến với nhiều chủ đề xuyên suốt, thể hiện đặc trưng văn hóa vùng Đất Tổ được tập trung trong tài liệu như: Lớp 6 với chủ đề truyền thuyết thời đại Hùng Vương, chủ đề nhân vật lịch sử thời Hùng Vương dựng nước, lớp 7 với chủ đề Lễ hội Đền Hùng và Đền Mẫu Âu Cơ…

Học sinh thành phố Việt Trì tham quan Miếu Lãi Lèn, xã Kim Đức, thành phố Việt Trì.

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương cũng là một chủ đề quan trọng nội dung chương trình GDĐP của tỉnh. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương luôn được coi là một di sản văn hoá phi vật thể rất đặc biệt của Việt Nam, tồn tại và phát triển qua hàng nghìn năm lịch sử, được cộng đồng người dân Việt bảo tồn, phát huy. Để Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương thấm đượm trong tiềm thức và tâm khảm của các em chính là việc chúng ta đưa Tín ngưỡng độc đáo này vào trường học thông qua các chủ đề trong chương trình GDĐP của tỉnh.

Ở cấp tiểu học, với chủ đề này, các em học sinh sẽ được tham gia các hoạt động khởi động về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương thông qua video giới thiệu, qua hoạt động khởi động, giáo viên sẽ dẫn dắt các em khám phá Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là nghi lễ dân gian mang tính quốc gia ở Việt Nam. Thời đại Hùng Vương có nhiều truyền thuyết thể hiện rõ công lao của các Vua Hùng cũng như tinh thần đoàn kết của cộng đồng các dân tộc Việt như: Lạc Long Quân- Âu Cơ, Thánh Gióng, Bánh chưng - bánh giầy, Sơn Tinh- Thủy Tinh,… Ở cấp THCS, chương trình GDĐP tỉnh còn tiếp tục được đề cập đến Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở lớp 7 với chủ đề: Một số tín ngưỡng, phong tục tập quán tiêu biểu ở Phú Thọ. Trong chủ đề này, tác giả đã dành một phần tập trung giới thiệu riêng về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương bên cạnh các tín ngưỡng tiêu biểu của Phú Thọ.

Hát Xoan Phú Thọ cũng là một chủ đề tiêu biểu được đưa vào giảng dạy trong tài liệu GDĐP của tỉnh, thể hiện đặc trưng, truyền thống của Đất Tổ vua Hùng gắn với ý thức bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể. Hát Xoan Phú Thọ được đưa vào thành một chủ đề riêng trong nội dung GDĐP nhằm cung cấp các tri thức, hiểu biết cho học sinh về nguồn gốc, giá trị nghệ thuật, các chặng đường trình diễn Hát Xoan, một số nghệ nhân và các phường Xoan tiêu biểu, nắm được các hoạt động bảo vệ, phục hồi, phát huy giá trị di sản Hát Xoan, thực hành Hát Xoan gắn với trách nhiệm của học sinh trong việc gìn giữ, phát triển di sản Hát Xoan Phú Thọ với vai trò là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại…

Tài liệu GDĐP của tỉnh đã được xây dựng và trình UBND tỉnh thẩm định đối với lớp 1,2, 6,7,8,9, trình Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt đưa vào giảng dạy theo đúng lộ trình đối với các khối lớp 1, lớp 2 và lớp 6. Đối với cấp tiểu học, nội dung GDĐP được giảng dạy tích hợp với hoạt động trải nghiệm, đối với cấp THCS, THPT được thiết kế dưới hình thức lĩnh vực và chủ đề của lĩnh vực với tổng thời lượng là 35 tiết/lớp/năm học, đưa vào giảng dạy trong chương trình như một môn học bắt buộc. Bộ tài liệu đã góp phần định hướng về kiến thức, kỹ năng, cung cấp tri thức, hiểu biết cho học sinh các nhà trường trên địa bàn về lịch sử quê hương Phú Thọ, đặc biệt là truyền thống vùng Đất Tổ, di tích văn hóa Quốc gia đặc biệt Đền Hùng cũng như những vấn đề ẩn sâu trong tiềm thức dân tộc về thời đại Hùng Vương dựng nước.

Truyền thống văn hóa, lịch sử thời đại Hùng Vương liên quan đến các đời Vua Hùng biểu hiện giá trị xã hội của cộng đồng, đặc biệt Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng còn là môi trường để con người sáng tạo và hưởng thụ văn hoá, nơi gìn giữ và nuôi dưỡng những giá trị văn hoá dân gian đặc sắc… Khi thế hệ trẻ được giáo dục một cách khoa học về thời đại Hùng Vương gắn với chương trình GDĐP của tỉnh, các em sẽ đảm nhận tốt vai trò là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại, giữa các thế hệ từ đời này sang đời khác trong việc giữ gìn, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa địa phương trong cộng đồng cư dân Việt.

Nguyễn Văn Mạnh

TUV, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo