Bảo tồn và phát huy giá trị di vật, cổ vật vùng Đất Tổ

Phú Thọ là vùng đất lưu giữ bề dày văn hóa - lịch sử của dân tộc, nơi hội tụ nhiều di vật, cổ vật và bảo vật quốc gia có giá trị đặc biệt. Những hiện vật này hiện được gìn giữ tại các bảo tàng, nhà truyền thống, di tích lịch sử - văn hóa, cùng nhiều di chỉ khảo cổ rải khắp địa bàn. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di vật, cổ vật luôn được ngành văn hóa và chính quyền các cấp chú trọng, nhằm phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, giáo dục truyền thống, quảng bá hình ảnh con người, vùng Đất Tổ.

Tại Đền Gia Loan thuộc xã Yên Lạc - nơi thờ danh tướng Nguyễn Khắc Khoan dưới thời Ngô Quyền, cho đến nay, nhiều hiện vật quý vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn. Trong không gian linh thiêng của ngôi đền cổ, những cuốn ngọc phả, đạo sắc, phù điêu gỗ chạm nổi, bức đại tự, nghi môn, gươm thờ hay các đồ tế khí bằng đồng vẫn được trân trọng như những chứng tích lịch sử. Phần lớn các hiện vật làm từ chất liệu như giấy, gỗ dễ hư hại trước khí hậu và thời gian, bởi vậy người dân địa phương khi thắp hương luôn chú ý giữ khoảng cách, tránh để lửa bén vào. Các hiện vật bằng kim loại được lau chùi thường xuyên để ngăn oxy hóa. Khu di tích luôn có người túc trực nhằm phòng ngừa trộm cắp, hỏa hoạn hay những tác động bất ngờ của thiên tai. Nếu tình huống khẩn cấp xảy ra, các hiện vật sẽ được di chuyển đến nơi an toàn và báo ngay cho chính quyền xã để có biện pháp xử lý kịp thời.

Nhiều di vật quý được lưu giữ tại Di tích khảo cổ học Đồng Đậu (xã Yên Lạc).

Yên Lạc là xã có mật độ di tích dày đặc với hàng chục di tích cấp tỉnh và cấp quốc gia, trong đó tiêu biểu có Chùa Biện Sơn, Di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu, Đền Gia Loan, Đình Đoài, nhà thờ họ Dương, nhà thờ họ Phùng... Mỗi di tích lưu giữ một lớp trầm tích văn hóa, lịch sử riêng, đồng thời là nơi bảo quản nhiều hiện vật có giá trị đặc biệt. Chính quyền xã phối hợp với ban quản lý các di tích, nhà chùa và các dòng họ để tổ chức trông coi, bảo vệ hiện vật theo quy định.

Tại Chùa Biện Sơn, nhiều pho tượng Phật cổ vẫn được gìn giữ trong môi trường ổn định, sạch sẽ, hạn chế tối đa tác động từ bên ngoài. Còn ở Đền Gia Loan và Đình Đoài, các ông từ được giao trách nhiệm trông coi trực tiếp. Riêng Di chỉ khảo cổ học Đồng Đậu - địa điểm quan trọng của văn hóa tiền sử vùng trung du được bố trí lực lượng bảo vệ 24/24 giờ để ngăn chặn mọi hành vi xâm phạm.

Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 2 đang lưu giữ nhiều hiện vật, tài liệu quý, thu hút đông đảo người dân trong và ngoài tỉnh đến tham quan.

Trong hệ thống thiết chế văn hóa của tỉnh, Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 2 giữ vai trò trung tâm trong việc sưu tầm, nghiên cứu, kiểm kê, bảo quản và giới thiệu các di sản văn hóa của Phú Thọ. Nhiều năm qua, Bảo tàng đã triển khai nhiều đợt sưu tầm tại các địa phương, làm việc với các viện nghiên cứu, trung tâm lưu trữ, đồng thời vận động tổ chức, cá nhân hiến tặng hiện vật. Những nỗ lực này đã bổ sung cho kho tư liệu của Bảo tàng lượng hiện vật phong phú, đa dạng, phản ánh đời sống con người qua các giai đoạn lịch sử. Công tác bảo quản được thực hiện theo đúng quy trình kỹ thuật, dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia, nhằm giữ nguyên tính xác thực và giá trị gốc của từng hiện vật.

Hiện, Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 2 đang lưu giữ hơn 21.500 hiện vật, tài liệu, hình ảnh. Trong số này, có những sưu tập đặc biệt quý như hai bộ di cốt người Việt cổ thuộc văn hóa Phùng Nguyên; các đồ gốm, sứ đặc trưng của văn hóa Đồng Đậu, hay bảo vật quốc gia Tháp gốm men chùa Trò. Hệ thống trưng bày thường trực gồm 1.518 hiện vật, bố trí trên diện tích gần 1.800m², giúp người xem có cái nhìn toàn diện về quá trình phát triển văn hóa - lịch sử vùng Đất Tổ từ thời tiền sử đến hiện đại. Ngoài ra, Bảo tàng còn tổ chức hàng chục cuộc trưng bày chuyên đề với nội dung phong phú, cùng các chuyến trưng bày lưu động tại nhiều địa phương nhằm đưa di sản đến gần hơn với công chúng.

Nhiều bạn trẻ khi đến tham quan Bảo tàng tỏ ra hào hứng khi được tiếp cận trực tiếp những hiện vật từng chỉ thấy trong sách vở. Em Lê Đình Khải, học sinh Trường THPT Chuyên Vĩnh Phúc chia sẻ rằng, chuyến tham quan giúp em hiểu sâu hơn về đời sống văn hóa của người dân Phú Thọ và vùng lân cận qua các thời kỳ. Những trải nghiệm trực quan như vậy góp phần nuôi dưỡng tình yêu lịch sử và ý thức trách nhiệm trong việc giữ gìn di sản văn hóa dân tộc.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các di vật, cổ vật và đặc biệt là những bảo vật quốc gia không chỉ có giá trị nghiên cứu mà còn là tài sản tinh thần vô giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Ngoài hệ thống lưu trữ tại Bảo tàng Hùng Vương cơ sở 2, hàng nghìn hiện vật quý còn đang được bảo quản tại các nhà truyền thống, di tích lịch sử - văn hóa và các di chỉ khảo cổ học trên địa bàn tỉnh. Việc trưng bày và thuyết minh về những hiện vật này không chỉ giúp người xem hiểu rõ hơn về nguồn cội mà còn góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của Nhân dân, thúc đẩy phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản văn hóa truyền thống.

Lê Minh