Du lịch Phú Thọ bừng sáng từ chiều sâu văn hóa

Vùng đất Tổ Phú Thọ không chỉ là cái nôi của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại mà còn là nơi kết tinh nhiều giá trị văn hóa đặc sắc mang đậm bản sắc dân tộc Mường, Dao, Thái... Sau khi mở rộng địa giới, sáp nhập các vùng Hòa Bình và Vĩnh Phúc, tiềm lực văn hóa của Phú Thọ được làm giàu thêm, trở thành động lực quan trọng giúp ngành du lịch địa phương cất cánh.

Sau khi hợp nhất 3 tỉnh Hòa Bình, Phú Thọ, Vĩnh Phúc thì tỉnh Phú Thọ mới trở thành một địa phương hội tụ những giá trị văn hóa cốt lõi của dân tộc

Văn hóa làm nền, bản sắc làm điểm đến

Theo Nghị quyết 1676/NQ-UBTVQH15 của UBTV Quốc hội, từ 01/7/2025, tỉnh Phú Thọ mới được hình thành trên cơ sở hợp nhất từ 3 tỉnh Phú Thọ, Hòa Bình, Vĩnh Phúc. Từ đó, tỉnh Phú Thọ mới trở thành vùng đất hội tụ những giá trị văn hóa cốt lõi của dân tộc Việt Nam xuyên suốt hàng nghìn năm lịch sử.

Chiều sâu văn hóa dân tộc đã trở thành một điểm tựa để Phú Thọ bừng sáng trên bản đồ du lịch.

Theo báo cáo kết quả kiểm kê di sản văn hóa sau sáp nhập của Sở Văn hóa thể thao và du lịch cho thấy, toàn tỉnh hiện có 4.758 di sản. Trong đó, 2.778 địa điểm có di tích thuộc nhiều loại hình như lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, khảo cổ, danh lam thắng cảnh. Đặc biệt, trong đó có 6 di tích được xếp hạng quốc gia đặc biệt như Khu di tích lịch sử Đền Hùng, Danh thắng Tây Thiên, Tháp Bình Sơn, Đình Thổ Tang, cụm Đình Hương Canh, Hang xóm Trại và Mái đá Làng Vành; 176 di tích quốc gia và 797 di tích cấp tỉnh. Về di sản văn hóa phi vật thể, toàn tỉnh có 1.980 di sản thuộc 7 loại hình. Trong đó, có 41 di sản được đưa vào danh mục “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia”. Nổi bật là “Hát Xoan Phú Thọ” và “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã được UNESCO ghi danh là “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại”.

Sau khi sáp nhập với tỉnh Phú Thọ, văn hóa dân tộc Mường đã có những đóng góp và tạo nên những giá trị khác biệt cho vùng Đất Tổ.

Đóng góp và tạo nên những giá trị khác biệt cho những giá trị văn hóa đặc sắc của vùng đất tổ, Hòa Bình vùng đất mới được sáp nhập vốn là cái nôi văn hóa người Việt. Tại đây còn lưu giữ hàng trăm chiếc trống đồng, gần 10.000 chiếc chiêng quý, cùng những áng Mo sử thi “Đẻ đất - Đẻ nước” của người Mường. Tại khu vực này cũng có 5 di sản được công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia” gồm: Mo Mường, Nghệ thuật Chiêng Mường, Lễ hội Khai hạ, Tri thức dân gian Lịch Tre, Tập quán và tín ngưỡng Keng Loóng của người Thái Mai Châu.

Khu vực Hòa Bình vẫn được đánh giá cao về tính hội tụ và đậm nét những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc.

Ông Hà Công Tui, chủ một homestay ở bản Lác xã Mai Hạ chia sẻ: Khách nước ngoài đến đây họ rất thích ăn cơm lam, cá nướng, ngủ nhà sàn, mặc trang phục dân tộc, tự đạp xe khám phá cuộc sống của người dân ở các bản làng hay đi bộ xuyên rừng... để tìm đến sự nguyên sơ và bản sắc văn hóa dân tộc. Hay như ở vùng đất Mường Vang lễ hội cầu mùa, lễ xuống đồng với tiếng chiêng ngân vang trong những ngày hội hay những khung cửi xưa cũ được đánh thức... đang trở thành điểm nhấn, trải nghiệm trong tour du lịch cộng đồng.

Với gần 10 nghìn chiếc chiêng quý được lưu giữ trong dân gian, đang được xem là một trong những điểm nhấn quan trọng và là nét văn hóa đặc sắc trong cộng đồng dân tộc.

Chị Bùi Thị Huệ ở xóm Be Ngoài, xã Quyết Thắng kể: Trước đây chúng tôi chỉ dệt vải để may quần áo mặc Tết. Giờ khách đặt làm khăn, làm váy thổ cẩm, thậm chí muốn tự tay se sợi, quay xa. Nhờ đó nghề dệt thổ cẩm tưởng chừng như đã mai một nay đã được sống lại.

Mỗi người dân phải là một “đại sứ du lịch”

Đồng chí Đặng Tuấn Hùng, Trưởng phòng Quản lý Du lịch, Sở VH-TT&DL tỉnh Phú Thọ nhấn mạnh: Chúng tôi chú trọng công tác bảo tồn, phục dựng không gian văn hóa dân tộc, gắn với kinh tế du lịch để tạo sinh kế cho dân. Điều này đã được minh chứng rõ nét qua thực tiễn là các điểm du lịch cộng đồng gắn với khám phá, trải nghiệm bản sắc văn hóa dân tộc đã và đang có sức hút rất lớn đối với du khách trong và ngoài nước và tạo ra những điểm nhấn quan trọng trong phát triển du lịch ở địa phương.

Không gian văn hóa đặc sắc của các dân tộc đang có sức hút rất lớn đối với du khách.

Theo thống kê, 6 tháng đầu năm 2025, Phú Thọ (gồm 3 tỉnh trước khi sáp nhập) đã đón hơn 9,3 triệu lượt khách, tăng 10,5% so với cùng kỳ. Khách đến các điểm văn hóa, lịch sử như Đền Hùng, Làng cổ Hùng Lô, Bảo tàng Hùng Vương, bản, làng du lịch cộng đồng Mường, Dao, Thái... tăng gần 18%. Xác định đây là một hướng đi và để thúc đẩy phát triển du lịch một cách bền vững.

Thực hiện Công điện của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển du lịch, tỉnh Phú Thọ đã xác định rõ hướng đi lấy văn hóa làm nền tảng để phát triển du lịch bền vững.

Ngay sau khi sáp nhập, tỉnh đã triển khai chương trình hành động thực hiện Công điện số 34/CĐ-TTg ngày 10/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy phát triển du lịch, bảo đảm thực hiện tốc độ tăng trưởng kinh tế hai con số. Theo đó, đã đặt ra hướng đi phát triển du lịch bền vững theo hướng văn hóa - sinh thái - cộng đồng. Để thực hiện kế hoạch này, tỉnh đã hỗ trợ mở hàng chục lớp bồi dưỡng cho hướng dẫn viên, xây dựng mô hình du lịch cộng đồng kiểu mẫu tại Mai Châu, Lạc Sơn, Thanh Sơn, Tam Nông, Yên Lập. Đặc biệt, tỉnh phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Văn hóa thể thao và du lịch lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Nghệ thuật chiêng Mường là “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại” trong thời gian tới nhằm tạo thêm “đòn bẩy” để quảng bá du lịch văn hóa ra thế giới.

Thách thức lớn nhất trong phát triển du lịch ở Phú Thọ theo đồng chí Đặng Tuấn Hùng, Trưởng phòng Quản lý Du lịch, Sở VH-TT&DL tỉnh Phú Thọ đó chính là phải giữ được bản sắc nhưng vẫn thu hút du khách trong nước và quốc tế đến thăm quan, khám phá, trải nghiệm. Để làm được điều này thì mỗi người dân phải là đại sứ du lịch bằng lối sống, sự hiếu khách và những câu chuyện về vùng đất mình đang sống.

Thời gian qua, cộng đồng các dân tộc trong tỉnh đã phát huy tốt các giá trị văn hóa gắn với phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Những đổi thay trong cách tiếp cận mới về tư duy phát triển du lịch gắn với giữ gìn bản sắc văn hóa cho thấy nếu khai thác tốt chiều sâu văn hóa, một nơi dù hạ tầng đơn sơ vẫn có thể trở thành điểm đến hấp dẫn. Ví như ở Đá Bia xã Tiền Phong, bản Sưng xã Cao Sơn hay điểm du lịch cộng đồng của người Mường ở bản Dù, điểm du lịch cộng đồng của người Dao ở bản Cỏi xã Xuân Sơn... dù là những nơi hạ tầng du lịch còn nhiều thiếu thốn nhưng vẫn “hút” khách du lịch trong, ngoài nước bằng chính bản sắc văn hóa truyền thống đặc sắc và những câu chuyện kể của mình...

Mạnh Hùng