Đình Thổ Tang:

Giữ hồn quê giữa nhịp sống đương đại

Nằm ở trung tâm xã Thổ Tang - vùng đất từng nổi danh là “phố buôn làng”, đình Thổ Tang vẫn lặng lẽ lưu giữ trong mình những dấu ấn rực rỡ của nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc đình làng Bắc Bộ thế kỷ XVII. Trải qua hơn ba thế kỷ thăng trầm, ngôi đình cổ không chỉ là biểu tượng tâm linh của người dân địa phương mà còn là minh chứng sống động cho một thời kỳ lịch sử oai hùng và một không gian văn hóa làng Việt điển hình đang được bảo tồn, tôn tạo và hồi sinh mạnh mẽ.

Đình Thổ Tang được xây dựng vào thế kỷ XVII, thờ danh tướng Phùng Lân Hổ - người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông thời Trần. Theo truyền thuyết, ông quê ở làng Đồng Bằng, huyện Tùng Thiện (nay thuộc Sơn Tây, Hà Nội).

Khi đất nước lâm nguy, Phùng Lân Hổ xin vua Trần Nhân Tông ra trận, chỉ huy đội quân giữ tuyến phòng ngự vùng Gia Ninh (Phú Thọ ngày nay). Sau nhiều chiến công lẫy lừng, ông được phong tước Hầu, song vẫn xin về quê phụng dưỡng mẹ già.

Trong lần tái chiến, khi giặc quay trở lại báo thù, ông trúng thương tại vùng Bạch Hạc, rồi qua đời ở đất Thổ Tang. Biết tin, vua Trần truy phong, ban tặng tám chữ vàng “Nam thiên tráng khí, Bắc khấu hàn tâm”. Nhân dân Thổ Tang lập đình thờ để tưởng nhớ vị anh hùng trung liệt, từ đó đình trở thành chốn linh thiêng của cả vùng.

Đình Thổ Tang - Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt của tỉnh Phú Thọ

Với kết cấu kiến trúc chữ đinh gồm đại đình năm gian hai dĩ và hậu cung hai gian, đình Thổ Tang là một công trình tiêu biểu của lối kiến trúc “chồng rường - giá chiêng”, “thượng chồng cốn, hạ kẻ - bẩy” đặc trưng thời Hậu Lê.

Trong đình hiện còn bảo lưu 21 bức chạm khắc gỗ tinh xảo, miêu tả sinh động cuộc sống của cư dân nông nghiệp xưa: cảnh hội xuống đồng, bắn thú, đánh ghen, đá cầu, chơi cờ, trai gái tình tự, cùng nhiều hình rồng, phượng uốn lượn.

Những bức chạm vừa là tác phẩm nghệ thuật, vừa là “trang sử gỗ” kể lại khát vọng bình yên, hạnh phúc của con người xưa. Năm 2018, đình Thổ Tang được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, ghi nhận giá trị văn hóa, lịch sử và kiến trúc độc đáo của ngôi đình cổ.

Đình Thổ Tang được tu bổ, tôn tạo, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa gắn với phát triển du lịch

Những năm qua, địa phương cùng các cấp, ngành đã dành hàng chục tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo, bảo tồn và phát huy giá trị của đình Thổ Tang. UBND xã đã thành lập Tiểu ban quản lý di tích, phân công nhiệm vụ cụ thể nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho di tích và phục vụ tốt nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân, du khách”.

Không chỉ dừng lại ở công tác bảo tồn vật thể, giá trị văn hóa phi vật thể gắn liền với đình cũng được gìn giữ trân trọng qua lễ hội truyền thống tổ chức 5 năm một lần, từ ngày mùng 10 đến 12 tháng Giêng.

Trong những ngày hội, Thổ Tang như sống lại với âm vang trống hội, rước sắc, rước nghinh từ Đền Trúc Lâm, rước Bình hương từ Miếu Nhà nuôi về đình, nghi lễ tế quan anh và hoàn sắc. Phần hội tưng bừng với kéo co, đập niêu, bịt mắt bắt vịt, thi “ông Đô”, cùng các trò diễn xướng dân gian, tạo nên bầu không khí đậm đà bản sắc, thắt chặt tình làng nghĩa xóm.

Lễ hội đình Thổ Tang diễn ra từ mùng 10 đến 12 tháng Giêng tạo nên không khí đậm đà bản sắc dân tộc

Hướng tới bảo tồn bền vững và khai thác giá trị di tích gắn với phát triển du lịch văn hóa, UBND tỉnh Vĩnh Phúc (cũ) đã phê duyệt Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt đình Thổ Tang giai đoạn 2025 - 2030.

Theo đó, giai đoạn 2024 - 2025 sẽ tập trung tu bổ đình chính, cổng đình và ao sen; giai đoạn 2026 - 2030 tiếp tục xây dựng nhà thủ từ, lầu hóa vàng, sân hành lễ, hệ thống tường bao, bia chỉ dẫn, cùng các hạng mục bảo vệ di vật và cây cổ thụ. Xa hơn, đến năm 2050, địa phương sẽ nghiên cứu, số hóa tư liệu di sản, quảng bá, phát triển các tour du lịch tâm linh kết nối với các điểm văn hóa lân cận.

Nguồn vốn cho quá trình này được huy động từ ngân sách Trung ương, địa phương và các nguồn xã hội hóa, nhằm khuyến khích người dân cùng chung tay gìn giữ di sản. UBND tỉnh cũng yêu cầu các sở, ngành đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về ý nghĩa của công tác bảo tồn, đồng thời xây dựng cơ chế ưu đãi thu hút đầu tư vào các dự án du lịch - dịch vụ gắn với di tích.

Các hiện vật trong đình Thổ Tang được bảo quản, gìn giữ cẩn thận

Giữa nhịp sống sôi động của thị trấn thương mại sầm uất, đình Thổ Tang vẫn trầm mặc, cổ kính như một “dấu son” trong ký ức văn hóa của người dân xã Thổ Tang nói riêng, tỉnh Phú Thọ nói chung. Mỗi nhát chạm khắc, mỗi mái cong đầu đao không chỉ kể câu chuyện về một vị tướng trung liệt mà còn nhắc nhở hậu thế về trách nhiệm gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa dân tộc để ngôi đình cổ mãi còn trường tồn với thời gian.

Lê Minh