Hoàn thiện thể chế cho Tòa án chuyên biệt, gỡ điểm nghẽn chính sách năng lượng: Đại biểu yêu cầu rõ trách nhiệm, chặt quy định, mở nguồn lực mới

Chiều 4/12, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ Mười, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại Tổ về dự thảo nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030; dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Bảo đảm các quy định của dự thảo được chặt chẽ, dễ hiểu

Góp ý về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế, cơ bản các đại biểu tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Việc thành lập Tòa án chuyên biệt là để cụ thể hóa quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, thực hiện Nghị quyết số 222 ngày 27/6/2025 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, đáp ứng yêu cầu xây dựng và vận hành Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, góp phần tạo lập môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, tăng cường niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước vào môi trường pháp lý của Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Tuy nhiên, trong quá trình hoàn thiện dự án Luật, Ban soạn thảo cần bảo đảm thực hiện nghiêm túc sự lãnh đạo của Đảng, thể chế hóa các chủ trương, đường lối về xây dựng, vận hành Trung tâm tài chính quốc tế nói chung và Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế nói riêng, bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 222 của Quốc hội và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.

Đại biểu Nguyễn Thúy Anh phát biểu thảo luận

Theo Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thúy Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ), dự án Luật có nhiều nội dung học hỏi kinh nghiệm của nước ngoài, do đó cần rà soát, bảo đảm các quy định của dự thảo được chặt chẽ, dễ hiểu, dễ thực hiện, những khái niệm, thuật ngữ pháp lý mới đưa vào dự thảo cần có giải thích và thống nhất cách hiểu, áp dụng như: “chứng cứ chuyên gia”, “trật tự công”, “quy tắc tố tụng”,...

Thống nhất với quan điểm thứ nhất liên quan đến thành phần xét xử sơ thẩm, phúc thẩm (Điều 14) về quy định: việc xét xử sơ thẩm bằng 1 Thẩm phán, không có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân là phù hợp.

Trường hợp vụ việc phức tạp, theo đề nghị của các bên Chánh án Tòa án quyết định việc xét xử sơ thẩm bằng Hội đồng gồm 3 Thẩm phán. Việc xét xử phúc thẩm bằng Hội đồng gồm 3 Thẩm phán, Tòa án nhân dân (TAND) tối cao đề nghị thực hiện theo quan điểm thứ nhất.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc phát biểu thảo luận

Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Đặng Bích Ngọc đánh giá, việc quy định như trên là phù hợp. Bởi, hiện đối với những vụ việc phức tạp cần phải có hội đồng xét xử để bảo đảm tính khách quan, chất lượng tốt hơn sẽ tránh được cái nhìn phiến diện, khi đưa ra sẽ có sự bàn bạc khách quan, dân chủ, dẫn đến việc xét xử bảo đảm tính minh bạch. Từ đó để các bản án khi đưa ra xét xử sẽ tạo được niềm tin, dư luận tốt sẽ để các nước có thêm dự lựa chọn đối với Tòa án chuyên biệt tại Việt Nam sẽ có tính lan tỏa rộng hơn. Đại biểu Ngọc cho rằng, việc quy định thêm trường hợp đối với vụ việc phức tạp cần phải quy định hội đồng xét xử gồm 3 Thẩm phán là phù hợp, đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn hiện nay.

Quy định các tiêu chuẩn, điều kiện chặt chẽ trong việc bổ nhiệm Thẩm phán

Về thẩm quyền bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt (Điều 8), đại biểu Ngọc nhất trí với phương án Chánh án TAND tối cao sẽ bổ nhiệm Chánh án Tòa án chuyên biệt. Điều này sẽ bảo đảm tính phù hợp, thống nhất liên quan về quy định thẩm quyền của Chánh án TAND tối cao trong công tác bổ nhiệm chức danh tư pháp trong hệ thống tòa án sẽ tạo điều kiện thuận lợi. Bởi nếu giao cho Chủ tịch nước thì sẽ đòi hỏi nhiều thời gian, thủ tục hơn.

Về Tổ chức của Tòa án chuyên biệt (Điều 6), đại biểu tán thành quy định về thành lập Tòa án chuyên biệt đặt tại Thành phố Hồ Chí Minh để giải quyết các vụ việc phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế vì đây sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc tổ chức triển khai thực hiện cũng như sau này khi các nước có sự lựa chọn sẽ thuận lợi hơn trong thực hiện các quy trình thủ tục.

Về Thẩm phán Tòa án chuyên biệt (Điều 9) có quy định nguồn bổ nhiệm Thẩm phán bao gồm: người nước ngoài, công dân Việt Nam (công chức, luật sư, trọng tài viên,...), Thẩm phán TAND. Theo đại biểu Đặng Bích Ngọc, trong bối cảnh mới thành lập Tòa án chuyên biệt, việc lựa chọn những người có kinh nghiệm, trình độ chuyên môn trong lĩnh vực này còn hạn chế.

Đại biểu đề xuất việc nghiên cứu, bổ nhiệm Thẩm phán là người nước ngoài (những người từng là Thẩm phán hoặc luật sư, chuyên gia có trình độ cao...); đồng thời phải có quy định các tiêu chuẩn, điều kiện chặt chẽ trong việc bổ nhiệm Thẩm phán là người nước ngoài.

Điều này vừa giúp huy động nguồn lực, thu hút những người có kinh nghiệm đã xử lý các vấn đề này, vừa giúp Thẩm phán trong nước có điều kiện để học tập, lĩnh hội thêm kiến thức của quốc tế, giúp phát huy được hiệu quả của Tòa án chuyên biệt.

Liên quan đến việc bổ nhiệm Thư ký Tòa án chuyên biệt, đại biểu Nguyễn Thúy Anh đề nghị, trong giai đoạn đầu Tòa án mới đi vào hoạt động cần quy định theo hướng người có đủ điều kiện, tiêu chuẩn thì có thể được tuyển chọn, bổ nhiệm làm thư ký không nhất thiết phải từ nguồn những người đã được tuyển dụng làm công chức của TAND.

Về thẩm quyền của Tòa án chuyên biệt tại Điều 12, đại biểu Nguyễn Thúy Anh đề nghị, sau một thời gian hoạt động nhất định cần tổng kết tình hình thực tiễn và nghiên cứu cho phép mở rộng phạm vi thẩm quyền của Tòa án chuyên biệt để giải quyết tranh chấp về đầu tư kinh doanh mà đương sự là nhà đầu tư nước ngoài, không phải là thành viên Trung tâm tài chính quốc tế nhưng lựa chọn Tòa án chuyên biệt để giải quyết. Quy định này sẽ góp phần nâng cao vị thế, uy tín, tạo sự cạnh tranh của Tòa án, phát huy hiệu quả các nguồn lực của Tòa án chuyên biệt phù hợp với thực tiễn và kinh nghiệm của Tòa án một số nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đối với các bên không phải là thành viên Trung tâm tài chính quốc tế.

Bảo đảm các doanh nghiệp khu vực nhà nước và doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước đều được nghiên cứu, đầu tư phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ

Đại biểu Trần Văn Tiến phát biểu thảo luận

Góp ý vào dự thảo nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, ĐBQH Trần Văn Tiến (Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ) nêu quan điểm, việc ban hành nghị quyết nhằm tháo gỡ những nút thắt, điểm nghẽn về trình tự, thủ tục và rút ngắn thời gian phát triển các công trình, dự án năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Về đầu tư xây dựng dự án điện lực (Điều 6), điểm a khoản 2 quy định: Quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển điện lực, quy hoạch tỉnh thay thế cho văn bản chấp thuận chủ trương đầu tư cho từng dự án riêng lẻ.

Theo đại biểu, quy định như vậy được hiểu là đã có quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển điện lực, quy hoạch tỉnh thì không phải có văn bản chấp thuận chủ trương đầu tư dự án, mặc dù dự án có đúng hoặc không đúng quy hoạch được phê duyệt.

Đại biểu cho rằng, quy định như vậy không chấp thuận được. Còn tại khoản 3 quy định được tiếp tục thực hiện song song, trong trường hợp có điều chỉnh, bổ sung, cập nhật các quy hoạch. Quy định như vậy được hiểu thế nào là đúng?

Về phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ (Điều 10), theo đại biểu, điều này quy định chỉ gồm doanh nghiệp nhà nước và tư nhân tham gia nghiên cứu, đầu tư phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ. Quy định như vậy là hạn chế nguồn lực và không phù hợp với Nghị quyết 68 của Trung ương về phát triển kinh tế tư nhân, đã hạn chế doanh nghiệp không phải là doanh nghiệp nhà nước. Đề nghị thay cụm từ “doanh nghiệp khu vực Nhà nước” bằng cụm từ “doanh nghiệp” để tất cả doanh nghiệp khu vực nhà nước và doanh nghiệp ngoài khu vực nhà nước đều được tham gia, nghiên cứu, đầu tư phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ. Ngoài ra, cần quy định về một số chính sách của nhà nước cho việc phát triển điện hạt nhân mô đun nhỏ, vì đây là lĩnh vực sản xuất điện mới.

Bùi Hiển

Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh