Ngọn lửa hiếu học từ những mái nhà cách mạng

Tỉnh Phú Thọ từ lâu được biết đến với truyền thống yêu nước, cách mạng và tinh thần hiếu học. Trên mảnh đất này, những thế hệ cha anh đã đi qua hai cuộc kháng chiến gian khổ, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc. Song điều quý giá không chỉ dừng lại ở di sản cách mạng mà còn là kho báu tri thức mà họ dành cho thế hệ con, cháu. Ở những gia đình mang bề dày truyền thống cách mạng, tinh thần hiếu học không đơn thuần là câu chuyện riêng của một dòng họ mà trở thành biểu tượng cho sức mạnh tinh thần của người Phú Thọ hôm nay.

Trong căn nhà nhỏ trên đường Mê Linh, phường Vĩnh Phúc, cựu chiến binh Nguyễn Văn Viết, 77 tuổi, đang sống cùng con cháu. Trên những kệ gỗ cũ kỹ, hàng chục cuốn sách về lịch sử, văn học, khoa học được sắp ngay ngắn. Trên tường, bức ảnh đen trắng chụp ông trong bộ quân phục năm xưa vẫn sáng lên một niềm tự hào. Ông Viết nhập ngũ từ năm 1968, từng học tại các trường sĩ quan hậu cần, văn hóa quân đội, rồi sang Hungary học tập trước khi trở về công tác tại Trường Trung cấp kỹ thuật phòng không cho đến khi nghỉ hưu năm 1993.

Ngọn lửa hiếu học trong gia đình ông Nguyễn Văn Viết, phường Vĩnh Phúc luôn được gìn giữ và phát huy qua nhiều thế hệ.

Trở về địa phương, ông tiếp tục cống hiến trên nhiều cương vị: Bí thư chi bộ, Tổ trưởng tổ dân phố, đại biểu HĐND phường Liên Bảo (cũ), hội thẩm TAND tỉnh Vĩnh Phúc (cũ). Nhưng điều khiến ông Viết tự hào nhất lại là chuyện học hành của con, cháu. Ông tâm sự: “Ngày trước, giữa chiến trường, chúng tôi vẫn tranh thủ học. Học chữ, học tính toán, học cách suy nghĩ. Hòa bình rồi, tôi luôn nhắc con cháu rằng, thời bom đạn còn cố học, huống chi bây giờ đủ đầy hơn, lại càng phải học để dựng xây quê hương”.

Lời nhắc ấy trở thành kim chỉ nam trong gia đình. Ba người con trai của ông đều tốt nghiệp đại học, hai người công tác trong lực lượng quân đội, một người làm lãnh đạo tại doanh nghiệp ở Hà Nội. Thế hệ các cháu cũng lần lượt bước vào giảng đường đại học, có người đạt giải quốc gia và được tuyển thẳng theo nguyện vọng. Trong mỗi buổi sum họp gia đình, câu chuyện về học tập luôn được ông Viết nhắc đến như một nếp nhà thấm sâu trong từng thế hệ.

Ở phường Phúc Yên, gia đình ông Lê Bá Miên và bà Doãn Thị Vệ cũng là một tấm gương tiêu biểu về nhiều thế hệ hiếu học. Cha bà Vệ - cụ Doãn Công Yểm, sinh năm 1924, từng là Tổ trưởng du kích chống Pháp, được Nhà nước tặng thưởng Huy chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến hạng Ba. Trong gian khó thời chiến, 6 chị em bà Vệ vẫn được bố mẹ dành tiền mua sách, báo, rèn thói quen đọc mỗi tối. Nhờ đó, cả 6 chị em ai cũng thành đạt, công tác và giữ chức vụ trong các cơ quan Nhà nước.

Bà Vệ kể lại: “Mẹ tôi thường bảo, chỉ có học mới thoát được khổ. Lời dạy ấy theo tôi suốt đời”. Sinh năm 1954, bà Vệ từng là Phó trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Phúc Yên. Sau khi nghỉ hưu, tiếp tục đảm nhiệm vai trò Phó Chủ tịch chuyên trách Hội Khuyến học, hội thẩm nhân dân thành phố Phúc Yên (cũ). Chồng bà - ông Lê Bá Miên nguyên là giảng viên chính Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.

Điều tự hào nhất là hai người con gái của ông bà, hiện nay, một người là Phó Giáo sư, Tiến sĩ ngôn ngữ, Phó Chủ nhiệm khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Hà Nội 2; người còn lại là giáo viên tại Hà Nội. Các cháu ngoại đều chăm ngoan, học giỏi, đang theo học tại những ngôi trường chất lượng cao.

Gia đình ông Lê Bá Miên và bà Doãn Thị Vệ là một trong những gia đình tiêu biểu ở phường Phúc Yên về tinh thần hiếu học.

Không chỉ riêng ở Vĩnh Phúc hay Phúc Yên, trên khắp các miền quê của tỉnh Phú Thọ còn rất nhiều gia đình cách mạng nuôi dưỡng và lan tỏa ngọn lửa hiếu học. Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có hàng nghìn gia đình chính sách được công nhận “gia đình hiếu học”, trong đó nhiều gia đình có ba, bốn thế hệ đều tốt nghiệp đại học và sau đại học. Con cháu của họ không ỷ lại vào chính sách hỗ trợ, mà coi tri thức là con đường lập thân, lập nghiệp bền vững.

Phong trào “gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học” đã trở thành một nếp văn hóa, một niềm tự hào được gìn giữ và phát huy. Mỗi tấm bằng, mỗi thành tích học tập của con cháu không chỉ mang lại niềm vui riêng cho gia đình mà còn là minh chứng rằng sự hy sinh của cha ông đã được đền đáp bằng những công dân hữu ích cho xã hội. Họ không chỉ góp phần xây dựng đất nước về kinh tế, khoa học, giáo dục mà còn là tấm gương sáng về đạo đức, lối sống.

Nhìn lại chặng đường đã qua, truyền thống hiếu học của các gia đình cách mạng ở Phú Thọ chính là sự kết tinh giữa di sản tinh thần của quá khứ hào hùng và khát vọng vươn lên của hiện tại. Nếu trong kháng chiến, cha ông đã cầm súng để bảo vệ từng tấc đất, thì hôm nay, con cháu họ cầm bút, cầm máy tính, đứng trên bục giảng hay trong phòng thí nghiệm để góp phần dựng xây Tổ quốc.

Ngọn lửa hiếu học ấy vẫn đang cháy, âm thầm mà mãnh liệt, soi sáng bước đi cho thế hệ mai sau. Và có lẽ, đó cũng chính là cách tri ân sâu sắc nhất đối với những người đã ngã xuống vì độc lập, tự do của dân tộc.

Lê Minh