Ngăn chặn, xử lý thông tin xấu độc trước thềm Đại hội Đảng XIV

Chung tay làm sạch môi trường mạng (bài cuối)

Cuối tháng 10/2025, Công ước Liên hợp quốc (LHQ) về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) được ký kết thành công, đưa Việt Nam vào vị trí trung tâm trong tiến trình pháp lý mang tính lịch sử trong lĩnh vực an ninh mạng toàn cầu. Một trong những nội dung quan trọng của Công ước Hà Nội là khẳng định chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và trách nhiệm hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng gắn với yêu cầu bảo đảm không cản trở các quyền con người cơ bản trên không gian mạng, phù hợp cam kết quốc tế của quốc gia về quyền con người.

Đấu tranh mạnh với vi phạm, tội phạm mạng

Với sự phát triển của công nghệ hiện nay, những thông tin độc hại được tạo dựng, phát tán với tốc độ nhanh đã tác động tiêu cực đến đời sống chính trị, xã hội, chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và đã trở thành vấn nạn toàn cầu, thách thức đối với mọi quốc gia. Trong bối cảnh này, chúng ta cần làm gì để người tham gia không gian mạng như tránh được những cạm bẫy của tội phạm mạng, của thông tin xấu độc?

NSND Xuân Bắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn chia sẻ tại hội nghị “KOL Summit 2025”.

Ghi nhận từ thực tế cho thấy, đối tượng sản xuất, phát tán tin xấu độc chủ yếu là đối tượng phản động lưu vong, các trung tâm phá hoại tư tưởng, đài báo ở nước ngoài; các đối tượng bất mãn với chế độ, đối tượng phản động mới, đối tượng lợi dụng các vấn đề tôn giáo, dân tộc xâm phạm an ninh quốc gia hoặc số cán bộ đảng viên có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”...

Một số người trẻ có nhận thức chính trị hạn chế cũng có thể bị lợi dụng để trở thành công cụ phát tán tin xấu độc. Các đối tượng chống phá cộm cán ở nước ngoài như Nguyễn Văn Đài (Đức), Lê Trung Khoa (Đức), Hoàng Văn Dũng (Mỹ)...; các tổ chức phản động lưu vong: “Việt Tân”, “Chính phủ quốc gia Việt Nam lâm thời”, “BPSOS”... và các trung tâm phá hoại tư tưởng: Ban Việt ngữ đài RFA, RFI, BBC, VOA... liên tục sản xuất, phát tán thông tin xấu độc.

Thời gian qua, cơ quan chức năng đã vô hiệu hoá, gỡ bỏ hàng chục nghìn tin, bài chống phá; giám sát các hội nhóm, kênh, trang thông tin có hoạt động chống phá mạnh... Các cơ quan tố tụng đã điều tra, truy tố, xét xử một số đối tượng, tổ chức chống phá như: Ngày 13/11/2024, TAND TP Hà Nội đã tuyên phạt Đường Văn Thái (chủ tài khoản facebook Thái Văn Đường) 12 năm tù giam và 3 năm quản chế trong vụ án “làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống phá Nhà nước”; ngày 30/9/20025, Viện KSND tối cao đã ban hành Cáo trạng tuy tố 5 bị can trong tổ chức “Chính phủ quốc gia Việt Nam lâm thời” về các tội “Khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân”, “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân nhân”. Hiện cả 5 bị can Đào Minh Quân, Phạm Lisa, Huỳnh Thị Thắm, Đào Kim Quang, Lâm Ái Huệ đang bị Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an truy nã.

Theo đại diện Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (ANM&PCTP SDCNC), Bộ Công an, tin giả và tin xấu độc không còn là hiện tượng truyền thông đơn lẻ mà đã trở thành một rủi ro hệ thống, có khả năng gây xói mòn nền tảng tư tưởng, niềm tin và ổn định xã hội. Điểm yếu cốt lõi hiện nay là “độ trễ thông tin” giữa lan truyền và xác minh, giữa nhận diện và hành động. Vì vậy, cách tiếp cận cần được chuyển dịch triệt để — từ mô hình phản ứng thụ động sang mô hình quản trị chủ động, từ xử lý từng vụ việc sang kiến trúc quản trị rủi ro của toàn bộ hệ sinh thái thông tin.

Khung giải pháp hiệu quả cần có sự phối hợp đồng bộ toàn hệ thống chính trị, đặc biệt là 4 lực lượng nòng cốt Công an – Quân đội – Tuyên giáo - Văn hóa, thể thao và du lịch phải gắn kết bốn trụ cột chiến lược: Pháp lý – quản trị; công nghệ – kỹ thuật; xã hội – truyền thông rủi ro; hợp tác quốc tế – phối hợp nền tảng. Với kiến trúc “đa tầng – đa lớp – đo lường được”, lực lượng An ninh mạng sẽ tiếp tục đóng vai trò nòng cốt, chủ công và dẫn dắt hệ thống, hướng tới rút ngắn độ trễ thông tin, đánh trúng hạ tầng phát tán, nâng cao miễn dịch xã hội và bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Đối với người dân, khi phát hiện tin giả, xấu độc cần: Tỉnh táo, có sự phân tích, đánh giá nội dung thông tin, có thể kiểm tra chéo trên các phương tiện truyền thông chính thống. Với những nội dung mang tính kích động, chống phá, cần báo (tố giác) với cơ quan chức năng để xác minh, xử lý.

Đứng ở góc độ của mình, TS Nhị Lê, nguyên Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản chia sẻ về phương pháp đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, nhất là trong bối cảnh hiện nay. Ông nêu ví dụ, trên mạng xã hội có những thông tin chống phá nhưng còn viết sai cả... họ tên. Đấu tranh, phản bác cần có nghệ thuật, cần phân loại vấn đề để tính toán, cân nhắc viết cái gì, đăng ở đâu...

Ông cũng chia sẻ trải nghiệm cá nhân khi có 1 bài viết trong 1 tháng đạt 5 triệu view, mấy nghìn bình luận. Khi đặt bút viết phải xác định rõ, “tôi viết cho đồng bào tôi”... Sắp tới Đại hội Đảng XIV, các cơ quan báo chí CAND, QĐND vốn luôn đi tiên phong trong địa hạt đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch cần hợp tác để tạo sức mạnh liên thông, tạo nên tiếng nói chính thống, đầy tính pháp lý, đạo lý.

KOL Sùng A Tủa, chủ kênh A Tủa – Phình Hồ được vinh danh “Thanh niên sống đẹp” năm 2025.

Báo chí chính thống - “Bến đỗ niềm tin”

Theo nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng biên tập Báo Nhân Dân, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, tin giả và thông tin sai lệch đang trở thành rủi ro toàn cầu hàng đầu, lan mạnh qua mạng xã hội và video ngắn. Tin giả tinh vi hơn nhờ công nghệ AI tạo sinh (deepfake, giả mạo phát ngôn, dựng chứng cứ, tăng tốc phát tán và hạ thấp phí sản xuất). Tin giả thường “đi trước” nhờ giật tít, đánh vào cảm xúc, tạo hiệu ứng bầy đàn.

Thuật toán mạng xã hội ưu tiên nội dung gây tranh cãi, dễ tạo echo chamber, làm méo mó nhận thức. Khi thông tin chính thống chậm trễ, thông tin xuyên tạc dễ chiếm lĩnh “mặt trận”. Tin giả, tin xấu độc sai sự thật về đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, về lãnh đạo cấp cao (đặc biệt là trước các sự kiện chính trị quan trọng), hoang tin về các tổ chức, doanh nhân, cá nhân. Hàng loạt người nổi tiếng cả ở nước ngoài và Việt Nam bị giả mạo bằng deepfake để lừa đảo, bắt đầu xuất hiện xu hướng giả mạo nhà báo.

Nhìn nhận về xu hướng toàn cầu, nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng, sự dịch chuyển tiêu thụ tin tức sang mạng xã hội, video và các app tổng hợp tin khiến báo chí truyền thống hụt hơi về độ phủ. Người dùng vừa ưa chuộng influencer/creator đưa tin, vừa lo ngại họ là nguồn phát tán thông tin sai lệch; 58% công chúng khó phân biệt thật – giả trên mạng. AI tạo sinh khuếch đại “công nghiệp tin giả”, văn bản, hình ảnh, âm thanh, video được sản xuất hàng loạt, dễ dàng và chi phí rẻ. Giải pháp nào để xử lý, ngăn chặn tin giả ở Việt Nam trong bối cảnh hiện nay?

Nhà báo Lê Quốc Minh cho rằng, cần tăng cưỡng gỡ bỏ nội dung vi phạm và giám sát các nền tảng, truyền thông nâng cao nhận diện tin giả, đẩy mạnh giáo dục kỹ năng số cộng đồng. Việt Nam khẳng định ưu tiên toàn cầu về chống tội phạm mạng, đăng cai sự kiện ký công ước LHQ về chống tội phạm mạng tại Hà Nội (Công ước Hà Nội), thể hiện cam kết quốc tế.

Vai trò của báo chí chính thống trong cuộc chiến chống tin giả thể hiện ở việc: Tăng cường vai trò “bến đỗ niềm tin”, trở thành nơi công chúng kiểm chứng sự thật, ưu tiên nội dung điều tra – luận giải – giải pháp thay vì sản xuất nội dung chạy theo thuật toán. Ứng dụng công nghệ: Phân tích dữ liệu lớn, công cụ phát hiện deepfake, quy trình xác minh đa tầng; triển khai sản phẩm đa nền tảng, ngắn, nhanh nhưng chính xác.

Giải pháp trọng tâm là nâng cao chất lượng nội dung; ưu tiên báo chí dữ liệu đồ họa trực quan, kiểm chứng nguồn mở để “nổi bằng chứng”; chuyển từ tuyên truyền một chiều sang giải thích chính sách, đối thoại công chúng, hỏi – đáp kịp thời; tổ chức chuyên mục thường kỳ về “nhận diện – bóc tách – hướng dẫn kỹ năng số” cho người dân”.

Tăng cường hiện diện đa nền tảng thể hiện qua việc tối ưu nội dung ngắn gọn cho mạng xã hội, podcast, video ngắn, đồng bộ thông điệp, đa dạng hình thức kể chuyện. Ứng dụng công nghệ AI, NLP để phát hiện sớm xu hướng sai lệch, theo dõi từ khoá, phát hiện “điểm nóng” dư luận. Tin giả đang “leo thang” nhờ AI và hệ sinh thái mạng xã hội, nhưng báo chí chính thống có cơ hội tái khẳng định vai trò khi đầu tư và xác thực thông tin, công nghệ và sản phẩm phải lấy niềm tin độc giả làm trung tâm.

Phát huy vai trò của KOLs trong tuyên truyền thông tin tích cực

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, không gian mạng đã trở thành mặt trận tư tưởng quan trọng, nơi thông tin lan truyền nhanh chóng và tác động sâu rộng đến nhận thức, hành vi xã hội. Người có ảnh hưởng (KOLs) đang nổi lên như một lực lượng mới có khả năng định hướng dư luận, lan toả giá trị tích cực, góp phần bảo vệ nền tảng, tư tưởng của Đảng.

Khi Việt Nam chủ trì ký Công ước Hà Nội vai trò của KOLs càng được nhìn nhận trong nhiệm vụ đấu tranh phản bác tin giả, bảo vệ chủ quyền trên không gian mạng theo Nghị quyết 52-NQ/TW. Xu hướng mới cho thấy, KOLs đang dịch chuyển từ quảng bá thương mại sang truyền cảm hứng xã hội, chính trị, tham gia các chiến dịch cộng đồng, lan toả thông tin tích cực...

Thượng tá Dương Văn Toàn (nhà văn Dương Bình Nguyên), Trưởng ban Chuyên đề, Truyền hình ANTV cho biết, trong thời đại số, KOLs giữ vai trò cầu nối giữa thông tin chính thống và công chúng. Với phong cách gần gũi, ngôn ngữ sinh động và khả năng tạo cảm xúc, họ giúp thông điệp từ cơ quan chức năng và Đảng dễ dàng lan toàn hơn.

Tại Hội nghị KOL Summit 2025 do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia và Cục ANM&PCTP SDCNC, Bộ Công an tổ chức hồi tháng 8/2025, các KOL tham gia chương trình “Tín nhiệm người ảnh hưởng” và Liên minh niềm tin, góp phần truyền tải thông tin tích cực. Theo ANM &PCTP SDCNC, tỷ lệ giới trẻ tiếp cận thông tin chính thống tăng 40% qua hình thức video ngắn, meme và infograpphic.

KOLs còn là “vaccine truyền thông” trong cuộc chiến chống tin giả, tin xuyên tạc. Họ chủ động lan toả nội dung kiểm chứng, khuyến khích phản biện lành mạnh, định hướng dư luận tích cực. KOLs cũng là “lực lượng mềm” trên mặt trận tư tưởng, dùng uy tín cá nhân và sức ảnh hưởng để củng cố hệ giá trị dân tộc, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Báo cáo An ninh mạng của Bộ Công an năm 2025 ghi nhận, sự tham gia của KOLs giúp giảm 25% tác động tiêu cực từ tin giả trong các sự kiện nhạy cảm.

Bên cạnh sức ảnh hưởng tích cực của KOLs trong cuộc đấu tranh với tin giả, tin xấu độc, Thượng tá Dương Văn Toàn cũng chỉ ra những thách thức, rủi ro trong bối cảnh an ninh mạng phức tạp hiện nay. Đó là, một bộ phận KOLs thiếu định hướng chính trị, nhận thức trách nhiệm xã hội, còn chạy theo thị hiếu để tăng tương tác. Báo cáo An ninh mạng năm 2025 đã chỉ ra, khoảng 15% KOLs bị phản ánh chia sẻ nội dung không kiểm chứng, trong đó có trường hợp bị lợi dụng để xuyên tạc chính trị, vi phạm Luật An ninh mạng 2018. Cơ quan quản lý và định hướng hoạt động KOLs còn thiếu đồng bộ...

Để phát huy vai trò của KOLs, cần xây dựng mạng lưới KOLs chính danh, định hướng tư tưởng rõ ràng; tăng cường đào tạo về nhận thức chính trị và kỹ năng truyền thông; thiết lập cơ chế giám sát hai chiều giữa KOLs, cơ quan quản lý và nền tảng số; vinh danh và bảo vệ KOLs tích cực thông qua cơ chế khen thưởng, hỗ trợ sản xuất nội dung...

Với sự nỗ lực của các cơ quan quản lý Nhà nước, lực lượng đảm bảo an ninh mạng quốc gia, cơ quan báo chí, KOL và đặc biệt là sự đồng lòng của người dân cùng hỗ trợ của khoa học công nghệ, hàng rào pháp lý, tin giả, tin xấu độc sẽ sớm bị vạch trần, đẩy lùi. Các hoạt động chống phá sẽ bất thành, Đảng ta sẽ có một kỳ Đại hội thành công, mở ra một tiến trình mới cho sự phát triển của đất nước.

Nguồn cand.com.vn