Gìn giữ làn điệu Xoan

Hát Xoan là loại hình dân ca nghi lễ, phong tục, còn gọi là hát cửa đình hay “Khúc môn đình”, là hình thức nghệ thuật đa yếu tố: Ca nhạc, hát, múa gắn liền với Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Trên chặng đường dài của lịch sử, các làn điệu Xoan đã được nhiều thế hệ nối tiếp trao truyền, gìn giữ từ đời này sang đời khác. Nhân dân tại các làng Xoan đã cố gắng bảo tồn các giá trị đặc sắc của Hát Xoan để hôm nay, Hát Xoan lan tỏa rộng khắp các huyện, thành, thị trên địa bàn tỉnh...

Các thành viên CLB Hát Xoan và Dân ca Phú Thọ xã Hùng Lô, thành phố Việt Trì biểu diễn chương trình “Hát Xoan làng cổ” gắn với điểm du lịch di sản văn hóa tại sân đình.

Những năm qua, đặc biệt giai đoạn 2019-2024, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, sự nỗ lực của các cấp, các ngành, các Câu lạc bộ (CLB) Hát Xoan và dân ca Phú Thọ đã lần lượt ra đời và duy trì hoạt động hiệu quả, góp phần tích cực vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - Hát Xoan Phú Thọ.

Được thành lập từ năm 2009, đến nay CLB Hát Xoan và Dân ca Phú Thọ xã Phú Nham, huyện Phù Ninh đã quy tụ 47 thành viên và 6 nghệ nhân tham gia sinh hoạt thường xuyên. Nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của Hát Xoan, CLB đã có nhiều giải pháp để duy trì và phát triển như thường xuyên tham gia các lớp truyền dạy Hát Xoan do các cấp tổ chức; tham gia các hội thi, hội diễn, liên hoan, giao lưu chào mừng các ngày lễ lớn và nhiệm vụ chính trị của đất nước, của tỉnh, huyện và địa phương. Tại các kỳ liên hoan Hát Xoan và Dân ca Phú Thọ, Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng, hội diễn liên hoan, giao lưu... đều có sự tham gia tích cực của CLB. Cùng với đó, CLB còn thường xuyên mở các lớp truyền dạy cho các cháu học sinh tại các trường học trên địa bàn xã và khu dân cư.

Bà Phùng Thị Dung - Chủ nhiệm CLB cho biết: “Trung bình mỗi năm, chúng tôi mở 3 lớp truyền dạy Hát Xoan cho gần 200 học viên. Bằng tình yêu dành cho Xoan, các thành viên trong CLB dù bận rộn với công việc gia đình, đồng áng, nhưng vẫn nhiệt tình tập luyện, trao truyền các làn điệu dân ca Xoan cho thế hệ trẻ. Có khi cả tuần đi tập hát để chuẩn bị cho buổi diễn phục vụ các ngày lễ của xã, huyện. Không chỉ các thành viên tham gia mà bà con trong khu cũng nhiệt tình đến xem, cổ vũ. Cứ thế, Xoan đã trở thành một phần cuộc sống của người dân chúng tôi”.

Toàn tỉnh hiện có 37 CLB Hát Xoan và Dân ca Phú Thọ cấp tỉnh, thu hút hơn 1.600 thành viên tham gia. Có thể nói Hát Xoan đã lan tỏa tới mọi tầng lớp Nhân dân với nhiều hoạt động phong phú, đa dạng đã thu hút được đông đảo quần chúng tham gia. Đa số các CLB đã duy trì được hoạt động sinh hoạt thường kỳ theo tháng, quý.

Hằng năm, các CLB đều cử thành viên tham dự các lớp truyền dạy Hát Xoan do tỉnh tổ chức. Từ năm 2019 đến nay, cấp tỉnh tổ chức được 22 lớp tập huấn, trong đó có 4 lớp truyền dạy, thực hành Hát Xoan cho các đối tượng là hạt nhân văn nghệ của các CLB Hát Xoan và Dân ca Phú Thọ, 2 lớp tập huấn cho Chủ nhiệm các CLB, công chức văn hóa xã, cán bộ chuyên trách của Phòng Văn hóa - Thông tin các huyện, thành, thị với trên 400 người tham gia. Nhiều địa phương đã mời nghệ nhân về truyền dạy Hát Xoan cho hạt nhân văn nghệ và CLB. Sau khi tham gia các lớp tập huấn, hạt nhân văn nghệ, Chủ nhiệm các CLB đã trực tiếp tổ chức trên 200 lớp truyền dạy cho 4.000 lượt người tham gia là các thành viên CLB và Nhân dân địa phương yêu thích Hát Xoan.

Một số địa phương, CLB thực hiện tốt công tác truyền dạy tại địa phương như: CLB Trường THCS Tân Phú (huyện Tân Sơn), CLB thị trấn Hùng Sơn (huyện Lâm Thao), CLB thị trấn Thanh Thủy, CLB xã Đào Xá (huyện Thanh Thủy), CLB Phòng GD&ĐT thị xã Phú Thọ...

5 năm qua, các CLB đã tổ chức hơn 400 cuộc biểu diễn phục vụ nhiệm vụ tại địa phương, cộng đồng dân cư, sinh hoạt giao lưu trong cộng đồng, quần chúng Nhân dân giữa các địa phương. Nhờ đó, tăng cường hoạt động giao lưu với các CLB trong và ngoài tỉnh, với phường Xoan tạo điều kiện chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm chuyên môn, cách thức tổ chức hoạt động của đơn vị bạn. Các hoạt động biểu diễn và giao lưu Hát Xoan được các CLB tiến hành thường xuyên, tạo được ấn tượng đẹp đối với Nhân dân cả nước và du khách nước ngoài; đồng thời, khẳng định sức sống trường tồn của Hát Xoan trong cộng đồng. Đó là kết quả của sự nỗ lực mỗi thành viên trong các CLB góp phần gìn giữ làn điệu Xoan quê mình sống mãi với thời gian.

Sơn Lâm