Phát huy vai trò then chốt của cơ sở phòng cháy, chữa cháy rừng

Đã chính thức bước vào mùa khô năm 2025-2026, là thời điểm có nhiều nguy cơ cao xảy ra cháy rừng, trong bối cảnh thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, ngành lâm nghiệp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cơ sở triển khai các biện pháp phòng cháy, chữa cháy rừng (PCCCR) theo phương châm 4 tại chỗ, phát hiện, xử lý kịp thời đám cháy rừng từ khi mới phát sinh, bảo vệ bền vững tài nguyên rừng.

Là tỉnh có tiềm năng lâm nghiệp lớn, tổng diện tích đất quy hoạch cho lâm nghiệp đến năm 2030 của Phú Thọ (sau sáp nhập) lên đến 482.432,9ha. Hiện tỉnh đang duy trì diện tích có rừng là 462.696,89ha, trong đó có 200.997,41ha rừng tự nhiên và 261.699,48 ha rừng trồng, với 130/148 xã, phường có rừng, cho thấy lâm nghiệp không chỉ đóng vai trò trụ cột trong kinh tế - xã hội mà còn là “lá phổi xanh” quan trọng của khu vực.

Tuy nhiên, công tác quản lý, bảo vệ rừng (QLBVR) đang đối mặt với nhiều áp lực. Chỉ trong 9 tháng đầu năm 2025, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra 33 vụ phá rừng trái pháp luật, làm thiệt hại 5,2976 ha; và 09 vụ cháy rừng, gây thiệt hại 10,02 ha. Lực lượng chức năng đã phát hiện, xử lý tổng cộng 90 vụ vi phạm pháp luật về lâm nghiệp, thu nộp ngân sách nhà nước gần 600 triệu đồng.

Nguyên nhân của những hạn chế này được xác định là do thời tiết diễn biến cực đoan, tình trạng nắng nóng, khô hạn kéo dài làm tăng vật liệu cháy và nguy cơ cháy rừng. Ý thức của một bộ phận người dân trong việc bảo vệ rừng còn thấp, thói quen đốt nương làm rẫy, sử dụng lửa bất cẩn trong rừng còn tồn tại.

Chi cục kiểm lâm phối hợp với các lực lượng tập huấn kỹ năng phòng cháy chữa cháy rừng mùa khô

Một trong những nguyên nhân chủ quan được chỉ ra là ở một số địa phương, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền cơ sở chưa thực sự quyết liệt. Thêm vào đó, lực lượng kiểm lâm còn mỏng, phải hoạt động phân tán trên địa bàn rộng, trong khi công việc mang tính đặc thù cao, gây khó khăn cho công tác tuần tra, kiểm soát.

Chính quyền cơ sở đóng vai trò quan trọng phát hiện và xử lý kịp thời đám cháy rừng phát sinh

Năm 2025, tỉnh Phú Thọ bắt đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh và xã, phường) theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 của Quốc hội, tạo ra sự thay đổi lớn trong cơ cấu quản lý nhà nước, đòi hỏi sự thông suốt, trực tiếp trong chỉ đạo từ cấp tỉnh xuống thẳng cơ sở. Nếu trước đây, cấp huyện là đơn vị trung gian điều phối, thì nay, cấp xã, phường trở thành đơn vị chiến đấu trực tiếp, toàn diện và chịu trách nhiệm hàng đầu tại địa bàn của mình.

Ông Đặng Đình Nam, Chi cục phó Chi cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm tỉnh Phú Thọ, nhấn mạnh: Trong công tác PCCC rừng, vai trò của cấp ủy, chính quyền địa phương và người dân đặc biệt quan trọng. Vì đây là nơi gần cơ sở nhất, bám cơ sở nhất và là lực lượng duy nhất có thể xử lý nhanh nhất đám cháy rừng từ khi mới phát sinh, hạn chế cháy lan gây thiệt hại lớn.

Thực tiễn cho thấy, mùa khô là thời gian thường trực nguy cơ cháy rừng cao. Đây cũng là thời điểm bà con ở nhiều nơi có thói quen đốt nương, làm rẫy, bắt ong... Đây là hoạt động tiềm ẩn nguy cơ cháy rừng cao nhất khi gặp điều kiện thời tiết hanh khô, có gió. Các vụ cháy rừng chủ yếu bắt nguồn từ nguyên nhân chủ quan do đốt lửa săn bắt ong, xử lý thực bì không đúng yêu cầu. Để hạn chế nguy cơ cháy rừng, chính quyền cơ sở cần tiếp tục vận hành phương châm “bốn tại chỗ” (lực lượng, phương tiện, hậu cần, chỉ huy tại chỗ). Trong mô hình hai cấp, phương châm này càng phải được cụ thể hóa ở cấp xã. “Lực lượng tại chỗ” chính là dân quân, công an xã và người dân. “Chỉ huy tại chỗ” chính là Chủ tịch UBND xã, phường và Ban chỉ đạo cấp xã. Một đám cháy rừng nếu được phát hiện và huy động lực lượng tại chỗ dập tắt trong 30 phút đầu tiên, thiệt hại sẽ ở mức tối thiểu. Nếu để qua “thời điểm vàng”, đám cháy bùng phát lớn, việc chữa cháy sẽ tốn kém gấp bội và vượt quá khả năng của địa phương.

Trước yêu cầu cấp bách của mùa khô và mô hình quản lý mới, UBND tỉnh Phú Thọ đã có những chỉ đạo quyết liệt. Ngay từ tháng 7/2025, UBND tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo các sở, ngành, địa phương khẩn trương triển khai đồng bộ công tác PCCC rừng, bảo đảm thống nhất, hiệu quả. Trách nhiệm được giao rõ ràng: Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, hướng dẫn, đôn đốc; Công an tỉnh tăng cường đấu tranh, xử lý vi phạm; Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh sẵn sàng huy động lực lượng; các cơ quan truyền thông đẩy mạnh tuyên truyền.

Đặc biệt, chỉ đạo của UBND tỉnh yêu cầu rõ đối với UBND các xã, phường có rừng: Phải thực hiện nghiêm quy định pháp luật về PCCC rừng, nâng cao trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và người dân. Tăng cường tuần tra, kiểm tra, ngăn chặn, xử lý vi phạm; kiểm soát chặt chẽ việc dùng lửa gần rừng, đốt nương làm rẫy. Quan trọng nhất, các xã, phường phải chủ động thực hiện “bốn tại chỗ”, thường xuyên cập nhật cảnh báo cháy. Khi xảy ra cháy, phải huy động tối đa lực lượng, phương tiện, xử lý nhanh, giảm thiểu thiệt hại, đồng thời điều tra, xử lý nghiêm nguyên nhân, đối tượng vi phạm.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh cũng liên tiếp ban hành các văn bản yêu cầu UBND các xã, phường khẩn trương rà soát, kiện toàn Ban chỉ đạo, các tổ đội bảo vệ rừng và xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể. Chi cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm được chỉ đạo duy trì ổn định hoạt động, tăng cường bám sát địa bàn, phối hợp chặt chẽ với chính quyền cơ sở. Ngành lâm nghiệp đang triển khai quy chế phối hợp với các lực lượng chức năng như công an, bộ đội trong quản lý, bảo vệ rừng và PCCCR.

Trong mùa khô này, các đơn vị chủ rừng và lực lượng kiểm lâm duy trì chế độ trực PCCC 24/7, tăng cường tuần tra tại các khu rừng tự nhiên, vùng giáp ranh. Các chủ rừng là tổ chức được yêu cầu chủ động tuần tra, chốt chặn, quản lý chặt người ra vào rừng và báo cáo kịp thời khi xảy ra cháy để phối hợp chữa cháy, không để lan rộng, bảo vệ bền vững tài nguyên rừng.

Lê Chung