Đại biểu Quốc hội Đoàn Phú Thọ góp ý kiến tháo gỡ vướng mắc trong thi hành Luật Đất đai

Chiều 1/12, thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, một số ý kiến cho rằng, nhiều địa phương rất khó khăn về nguồn vốn nên chậm tiến độ xây dựng hạ tầng, dẫn đến chậm tiến độ giải phóng mặt bằng. Do đó nên giao cho nhà đầu tư ứng trước kinh phí xây dựng hạ tầng khu tái định cư và hỗ trợ tái định cư. Đồng thời giao cơ quan quản lý nhà nước thực hiện việc kiểm soát, thẩm định về quy mô và suất đầu tư của các khu tái định cư.

Thời hạn niêm yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư

Góp ý cụ thể vào điểm b, khoản 8, Điều 3 về thời hạn niêm yết công khai phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư tại trụ sở UBND cấp xã, địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi, đăng tải lên cổng thông tin điện tử của UBND cấp xã là 10 ngày, Phó Trưởng đoàn ĐBQH Nguyễn Văn Mạnh (Phú Thọ) đề nghị, Ban soạn thảo cần nghiên cứu cụ thể quy định: Thời hạn tổ chức đối thoại trong trường hợp còn có ý kiến không đồng ý về phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư là 30 ngày kể từ ngày tổ chức lấy ý kiến. Quy định thời hạn như trên sẽ có nhiều cách hiểu khác nhau: Là phải đủ sau 30 ngày kể từ ngày tổ chức lấy ý kiến mới được tổ chức đối thoại hay có thể tổ chức đối thoại ngay sau khi tổ chức lấy ý kiến và phải kết thúc đối thoại trong vòng 30 ngày.

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh phát biểu thảo luận

Trong thực tế, có trường hợp, khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành thông báo thu hồi đất và niêm yết công khai thì đại đa số các hộ dân đều nhất trí nhưng chưa thể kết thúc thời gian công khai, phải chờ đủ thời gian 30 ngày, gây cản trở lớn cho việc phê duyệt phương án bồi thường.

Từ thực tế trên, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh đề nghị, Ban soạn thảo sửa đổi bổ sung điểm a, khoản 3, Điều 87 theo hướng: Trường hợp khi người có đất thu hồi đã thống nhất với phương án bồi thường và đề nghị kết thúc công khai sớm thì đơn vị tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư thực hiện kết thúc công khai ngay và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án bồi thường theo quy định. Trường hợp, sau khi tổ chức lấy ý kiến nếu còn có ý kiến không đồng ý thì có thể tổ chức đối thoại ngay và hoàn thành trong thời hạn tối đa 30 ngày kể từ ngày tổ chức lấy ý kiến.

Giao cho nhà đầu tư ứng trước kinh phí xây dựng và hỗ trợ tái định cư

Tại khoản 7, Điều 3 quy định việc khấu trừ tiền bồi thường, hỗ trợ tái định cư mà nhà đầu tư đã ứng trước vào tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp thực hiện theo quy định tại khoản 2, Điều 9 Luật đất đai được tính cho toàn bộ dự án. Quy định như trên chưa thực sự bảo đảm quyền lợi và chưa thực sự thu hút, khuyến khích nhà đầu tư tham gia ứng trước tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Đặc biệt, trường hợp đối với các dự án được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất.

Vì vậy, ĐBQH Nguyễn Văn Mạnh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung theo hướng cho phép nhà đầu tư tiếp tục được khấu trừ tiền tạm ứng vào các nghĩa vụ tài chính khác mà nhà đầu tư phải nộp. Mặt khác việc quy định về tái định cư phải bao gồm cả xây dựng hạ tầng khu tái định cư và hỗ trợ tái định cư, để giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.

Hiện nay, hạ tầng các khu tái định cư vẫn do nhà nước sử dụng ngân sách để thực hiện như: KCN, CCN, các khu đô thị, nhà ở nông thôn... Tuy nhiên, nhiều địa phương rất khó khăn về nguồn vốn nên chậm tiến độ xây dựng hạ tầng, dẫn đến chậm tiến độ giải phóng mặt bằng. Vì vậy, dự thảo Nghị quyết nên giao cho nhà đầu tư ứng trước kinh phí xây dựng hạ tầng khu tái định cư và hỗ trợ tái định cư đối với các dự án quy định tại khoản 2, điều 94, sau đó được khấu trừ vào tiền sử dụng đất, thuê đất và các chi phí khác phải nộp. Đồng thời giao cơ quan quản lý nhà nước thực hiện việc kiểm soát, thẩm định về quy mô và suất đầu tư của các khu tái định cư.

Quy định rõ hơn về trách nhiệm công khai, đối thoại, tư vấn, hỗ trợ tái định cư và bảo đảm an sinh cho người bị thu hồi đất

Để giải quyết căn cơ các vấn đề lớn của thị trường đất đai, bảo đảm phát triển bền vững, ĐBQH Nguyễn Thành Nam (Phú Thọ) đề nghị, cần mở rộng các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Theo đó, đề nghị bổ sung vào Điều 3 Nghị quyết cơ chế Nhà nước thu hồi đất đối với các dự án có quy mô và tiêu chí nhất định do Chính phủ quy định, thay vì chỉ giới hạn trong khu thương mại tự do hay trung tâm tài chính quốc tế.

Đại biểu Nguyễn Thành Nam phát biểu thảo luận

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Thành Nam đề nghị, nên bỏ cơ chế vừa thỏa thuận vừa thu hồi cho một dự án tại điểm b khoản 2 Điều 3 dự thảo. Vì khi áp dụng việc mở rộng các trường hợp Nhà nước thu hồi đất sẽ đồng thời khiến cơ chế thỏa thuận chỉ còn áp dụng cho các dự án nhỏ hoặc rất nhỏ hoặc không đạt ngưỡng lợi ích công cộng. Điều này sẽ làm cho việc thỏa thuận trở nên dễ dàng và khả thi hơn.

Đại biểu Trần Văn Tiến phát biểu thảo luận

Mặt khác, ĐBQH Trần Văn Tiến (Phú Thọ) nêu quan điểm, điểm b, khoản 2, Điều 3 về thu hồi đất quy định trường hợp sử dụng đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất...đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số người sử dụng đất thì HĐND cấp tỉnh xem xét thông qua việc thu hồi phần diện tích đất còn lại để giao đất, cho thuê đất cho chủ đầu tư là khó khả thi. Theo đại biểu, sau khi chuyển mục đích sử dụng đất, địa tô tạo ra thì nhà đầu tư hưởng lợi; do vậy, phải bồi thường theo giá thỏa thuận. Đại biểu cho rằng, địa tô tạo ra khi nhà nước tổ chức bồi thường và chuyển đổi mục đích sử dụng đất thì được thu vào NSNN bằng phương pháp tính vào cơ cấu tiền thuê đất, tiền sử dụng đất, tiền đấu giá đất, đấu thầu dự án... phần địa tô này không thuộc về nhà đầu tư, cũng không thuộc về người đang sử dụng đất.

Đại biểu Cầm Hà Chung phát biểu thảo luận

Liên quan đến nội dung này, ĐBQH Cầm Hà Chung (Phú Thọ) đề nghị xem xét lại điều kiện “trên 75% diện tích và trên 75% số lượng người sử dụng đất”. Trong nhiều dự án, diện tích và số lượng hộ dân không luôn tương đồng. Có dự án 80% diện tích nằm ở vài chủ sử dụng đất lớn, nhưng lại có hàng trăm hộ dân nhỏ lẻ chiếm 20% diện tích. Việc áp dụng đồng thời cả hai tiêu chí có thể khiến chính sách khó vận hành. Đại biểu đề nghị chuyển thành “trên 75% diện tích hoặc trên 75% số lượng người sử dụng đất”.

Dự thảo chưa quy định rõ mức bồi thường đối với nhóm hộ còn lại dưới 25%. Trong thực tế, giá thỏa thuận của 75% hộ dân đầu tiên thường cao hơn nhiều so với giá tính theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh. Nếu nhóm hộ còn lại bị áp dụng mức giá thấp hơn, rất dễ dẫn đến khiếu nại, gây bất bình đẳng rõ rệt. Vì vậy, ĐBQH Cầm Hà Chung đề nghị cần bổ sung cơ chế bảo vệ quyền lợi nhóm thiểu số chưa đồng thuận và ban hành chính sách bồi thường riêng phù hợp với tính chất của trường hợp này.

Về rút ngắn thời hạn thông báo thu hồi đất (điểm a, khoản 9, Điều 3), dự thảo rút thời hạn thông báo xuống 60 ngày đối với đất nông nghiệp và 120 ngày đối với đất phi nông nghiệp. Tuy nhiên, thời hạn ngắn hơn sẽ đòi hỏi trách nhiệm nhiều hơn từ các cơ quan thực hiện. Đại biểu đề nghị quy định rõ hơn về trách nhiệm công khai, đối thoại, tư vấn, hỗ trợ tái định cư và bảo đảm an sinh cho người bị thu hồi đất. Coi đây là điều kiện bắt buộc để hạn chế khiếu kiện và bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân.

Về tính tiền bồi thường khi nhà nước thu hồi đất, đại biểu Trần Văn Tiến cho rằng, tại Điều 159 Luật Đất đai quy định: Bảng giá đất áp dụng cho 11 trường hợp, trong đó không quy định về tính tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Tại điểm e, khoản 1 Điều 160 Luật Đất đai quy định: giá đất cụ thể được áp dụng tính tiền bồi thường khi nhà nước thu hồi đất. Do vậy, tại điểm c, khoản 3, Điều 5 dự thảo nên thay cụm từ “giá đất theo bảng giá đất” bằng cụm từ “giá đất cụ thể”.

Bùi Hiển

Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh