Khoai sọ Phúc Sạn - Hương vị từ đất trời vùng lòng hồ sông Đà

Nhìn bề ngoài, khoai sọ Phúc Sạn không có gì đặc biệt. Những củ khoai tròn mập, lớp vỏ sần sùi, xù xì, nếu vừa được đào lên còn bám đầy đất, chẳng mấy ai nghĩ đó lại là một đặc sản trứ danh. Nhưng chỉ cần một lần thưởng thức, vị ngọt bùi, dẻo thơm của khoai sọ Phúc Sạn sẽ khiến thực khách khó tính nhất cũng phải xiêu lòng. Đó là thứ hương vị riêng có, mang đậm hơi thở của đất, của sương núi, của lòng hồ sông Đà vùng đất nay thuộc xã Tân Mai, tỉnh Phú Thọ.

Khoai sọ Phúc Sạn được nhiều người tiêu dùng tìm mua

Không ai biết chính xác cây khoai sọ bén rễ nơi đây từ bao giờ. Chỉ biết rằng, bao đời qua người dân Tân Mai đã gắn bó với cây khoai như một phần đời sống của mình. Trước kia, khoai sọ chủ yếu được trồng để phục vụ sinh hoạt hằng ngày, nấu canh hoặc làm thức ăn cho gia súc. Khi mất mùa, khoai sọ trở thành nguồn lương thực cứu đói, nhưng giá trị kinh tế không cao.

Những năm gần đây, nhận thấy tiềm năng và giá trị thương phẩm của loại cây này, UBND xã Tân Mai đã định hướng phát triển khoai sọ thành sản phẩm đặc sản chủ lực, gắn với xây dựng thương hiệu và tạo liên kết tiêu thụ ổn định.

Khoai sọ Phúc Sạn nổi tiếng bởi chất lượng vượt trội và giá trị dinh dưỡng cao. Giống khoai địa phương được bà con lưu giữ từ bao đời, gieo trồng vào khoảng tháng Giêng đến tháng Hai âm lịch, thu hoạch vào tháng 10 - 11 dương lịch. Năng suất trung bình đạt 60 - 70 tạ/ha, nếu thâm canh tốt có thể đạt 100 tạ/ha.

Đồng chí Bùi Ngọc Đại, Chủ tịch UBND xã Tân Mai chia sẻ: Khoai sọ Phúc Sạn là giống cây trồng bản địa. Trồng xong không cần bón phân hay dùng thuốc bảo vệ thực vật. Người dân chỉ làm cỏ định kỳ, giống khoai được tự tuyển chọn sau mỗi vụ. Chính cách làm truyền thống này giúp khoai giữ được hương vị rất riêng thơm, dẻo, ngọt bùi không lẫn với bất kỳ loại khoai nào khác. Có thể nói, khoai sọ Phúc Sạn là sự kết tinh tinh túy của đất trời và văn hóa canh tác của đồng bào Thái, Mường vùng lòng hồ sông Đà.

Khoai sọ Phúc Sạn là giống khoai bản địa được người dân địa phương tuyển chọn giống sau mỗi vụ thu hoạch

Không chỉ là món ăn dân dã, khoai sọ Phúc Sạn còn gợi trong lòng người xa quê nỗi nhớ quê nhà. Chị Khà Thị Mích là người Tân Mai hiện đang sinh sống ở phường Hoàng Mai, thành phố Hà Nội kể: Mỗi lần về quê, tôi đều cố tìm mua khoai sọ Phúc Sạn để mang ra Hà Nội. Cái vị dẻo, bùi, thơm lạ ấy khiến cả gia đình tôi mê mẩn. Bạn bè ở thành phố cũng nhờ tôi mua giúp vì khoai sọ Phúc Sạn có hương vị đặc trưng không thể tả bằng lời, chỉ cảm nhận được khi thưởng thức.

Chính nhờ vị ngon tự nhiên mà khoai sọ Phúc Sạn ngày càng được nhiều người biết đến. Tại các hàng quán, sản phẩm được sơ chế, gọt vỏ, đóng gói hút chân không từ 0,5 đến 1kg, rồi phân phối đi nhiều tỉnh.

Chị Hà Thị Đề, ở tổ dân phố Chiềng Sại xã Mai Châu chia sẻ bí quyết nấu món khoai sọ dẻo bùi: Cứ đến mùa khoai, tôi lại mua khoai sọ Phúc Sạn để nấu canh ninh xương hoặc đồ. Sau khi gọt vỏ, ngâm khoai trong nước muối chừng 10 phút cho hết nhớt. Khoai Phúc Sạn rất nhanh chín, chỉ 10 phút là có bát canh thơm nức, dẻo quánh, bùi ngậy.

Với hương vị thơm, ngon đặc trưng, Khoai sọ Phúc Sạn đã được nhiều người biết đến

Hiện nay, ngoài thị trường khoai sọ Phúc Sạn loại 1 có giá 45.000 - 50.000đồng/kg; loại 2 từ 30.000 - 35.000 đồng/kg. Năm 2020, sản phẩm được Cục Sở hữu trí tuệ cấp nhãn hiệu chứng nhận tập thể “Khoai sọ Phúc Sạn” cho 10 hộ dân được quyền sử dụng. Cây khoai sọ hiện được trồng tập trung tại các xóm Sạn Sộp, xóm Nọt... đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, chất lượng và năng suất cao.

Để bảo quản sản phẩm lâu dài, người dân thường sơ chế, gọt vỏ, thái sẵn và hút chân không, cất trữ trong ngăn đá tủ lạnh

Mặc dù vậy, hiện nay việc đầu tư phát triển, mở rộng diện tích trồng cây khoai sọ ở Tân Mai vẫn còn không ít khó khăn. Sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa có vùng chuyên canh tập trung. Việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật còn hạn chế, dẫn đến năng suất chưa ổn định. Khâu tiêu thụ chủ yếu phụ thuộc vào các thương lái hoặc bán lẻ tại chợ. Giá cả vì thế cũng bấp bênh, ảnh hưởng đến thu nhập của người dân.

Nhằm khắc phục hạn chế và hướng đến phát triển bền vững, xã Tân Mai đang tập trung xây dựng sản phẩm OCOP “Khoai sọ Phúc Sạn”, đồng thời hỗ trợ người dân nâng cao chất lượng, bảo quản và chế biến sau thu hoạch.

Chính quyền xã phối hợp với các cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản, hướng dẫn nông dân xây dựng chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ nhằm mục tiêu không chỉ là giữ gìn thương hiệu đặc sản quê hương, mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần giảm nghèo cho bà con vùng lòng hồ sông Đà.

Khi được đầu tư đúng hướng, cây khoai sọ Phúc Sạn sẽ không chỉ là món ngon gợi nhớ miền sông nước, mà còn trở thành sản phẩm hàng hóa mang lại giá trị kinh tế cao, giúp người dân Tân Mai vững bước trên con đường làm giàu từ chính mảnh đất quê hương.

Với bàn tay khéo léo và niềm tự hào về sản vật quê mình, người dân Tân Mai đang từng ngày viết tiếp câu chuyện của khoai sọ Phúc Sạn - một hương vị của đất trời, của truyền thống và của khát vọng vươn lên giữa lòng hồ sông Đà bao la.

Thanh Loan

Trung tâm Dịch vụ sự nghiệp công xã Tân Mai