Lan tỏa di sản văn hóa vùng Đất Tổ

Từ tình yêu với những làn điệu Xoan cổ, bà Hoàng Thị Minh Khai, ở khu 4 thị trấn Thanh Ba (nay là xã Thanh Ba) đã khởi xướng và thành lập Câu lạc bộ (CLB) hát Xoan và dân ca Phú Thọ thị trấn Thanh Ba. Dù phần lớn thành viên CLB đều là người cao tuổi, nhưng với niềm đam mê và tâm huyết gìn giữ văn hóa dân gian, họ vẫn miệt mài truyền dạy, biểu diễn, góp phần lan tỏa giá trị của di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - hát Xoan Phú Thọ đến với cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Câu lạc bộ hát Xoan và dân ca Phú Thọ thị trấn Thanh Ba tập luyện bài Mó Cá

Giữ gìn di sản bằng tình yêu và trách nhiệm

Hơn chục năm trước, bà Hoàng Thị Minh Khai bén duyên với Hát Xoan khi xem trực tiếp chương trình Hát Xoan trên sóng truyền hình. Biết đây là loại hình nghệ thuật của tỉnh được UNESCO vinh danh là di sản phi vật thể đại diện của nhân loại, bà tự mình học hỏi rồi đăng ký biểu diễn trong các chương trình văn nghệ của khu dân cư và các buổi giao lưu ở thị trấn và các xã khác. “Lúc đầu, chúng tôi chỉ là một nhóm vài người yêu thích Hát Xoan tập hợp lại cùng nhau học các làn điệu Xoan cổ và biểu diễn ở khu dân cư, đi giao lưu với các khu dân cư khác. Dần dần có nhiều người chung đam mê xin vào nhóm, chúng tôi được mời đi giao lưu biểu diễn ở các xã, huyện trong và ngoài tỉnh. Thấy các xã khác đều có CLB hát Xoan nên chúng tôi đề xuất với thị trấn Thanh Ba (cũ) cho thành lập CLB hát Xoan và dân ca Phú Thọ thị trấn Thanh Ba. Năm 2024, CLB hát Xoan và dân ca thị trấn Thanh Ba đươc thành lập” - bà Hoàng Thị Minh Khai, Chủ nhiệm CLB cho biết.

Các thành viên Câu lạc bộ chỉnh sửa các động tác trong trình diễn hát Xoan.

Sau khi thành lập, câu lạc bộ đã mở rộng quy mô với 20 thành viên, phần lớn là người cao tuổi. Hàng tuần, CLB đều tập luyện, tiếng trống, nhịp phách, điệu hát Xoan lại vang lên rộn ràng tại nhà văn hóa Người cao tuổi thị trấn. Ông Nguyễn Kim Thoán, Phó Chủ nhiệm CLB cho biết: “Chúng tôi đều có chung niềm đam mê hát Xoan và mong muốn lan tỏa những làn điệu Xoan cổ bay xa để những người dân trên mọi miền đất nước biết đến di sản văn hóa đặc biệt của vùng đất Tổ Vua Hùng”.

Bà Hoàng Thị Minh Khai (bên phải) chỉnh sửa trang phục cho các thành viên trước giờ biểu diễn.

Mặc dù phần lớn thành viên CLB đều là người cao tuổi, nhưng với tình yêu âm nhạc và trách nhiệm, họ vẫn cần mẫn tập luyện, ôn lại từng lời ca, điệu múa cổ, đồng thời sáng tạo, làm mới tiết mục để phù hợp hơn với đời sống đương đại. Với họ, mỗi lần biểu diễn không chỉ là niềm vui, mà còn là cơ hội để lan tỏa tình yêu nghệ thuật dân gian đến công chúng.

Không chỉ hoạt động biểu diễn, các thành viên trong CLB còn tích cực truyền dạy hát Xoan cho học sinh tại các trường THPT Yển Khê, THPT Ninh Dân. Nhiều học sinh ban đầu còn ngại ngùng, xa lạ với những làn điệu cổ, nhưng qua thời gian đã yêu thích, hát được, thậm chí tham gia biểu diễn cùng CLB. Đây chính là cách thiết thực để nuôi dưỡng tình yêu di sản trong thế hệ trẻ, giúp hát Xoan không chỉ sống trong bảo tàng hay sách vở, mà vang lên trong đời sống hàng ngày.

Nỗ lực lan tỏa làn điệu Xoan

Thành viên Câu lạc bộ sẵn sàng truyền dạy hát Xoan cho người dân.

Không dừng lại ở việc bảo tồn hát Xoan trong phạm vi địa phương, CLB hát Xoan và dân ca Phú Thọ thị trấn Thanh Ba còn tích cực tham gia vào các chương trình giao lưu, hội thi văn nghệ quần chúng. Với các tiết mục được dàn dựng công phu, CLB đã giành đươc nhiều giải cao trong các hội thi diễn nghệ thuật truyền thống, được mời biểu diễn phục vụ các chương trình của huyện Thanh Ba cũ, giao lưu tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội) và các huyện trong tỉnh Phú Thọ cũ. Mới đây nhất, CLB đã biểu diễn chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Thanh Ba lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030.

Đam mê những làn điệu dân ca, đặc biệt là hát Xoan cổ, các thành viên CLB đều mong muốn được góp phần giữ gìn và lan tỏa những làn điệu Xoan cổ và dân ca quê hương Phú Thọ đến với mọi miền đất nước. Bà Nguyễn Thi Kim Liên, Phó Chủ nhiệm CLB tâm sự: “ Các thành viên đều là những người đã có tuổi, nhưng ai cũng có đam mê với âm nhạc dân gian, mong muốn được góp phần giữ gìn và lan tỏa những làn điệu Xoan cổ và dân ca – vốn là hồn cốt văn hóa của quê hương Phú Thọ đến với mọi miền đất nước. Chúng tôi luôn tâm niệm rằng, chỉ khi hát Xoan được người dân yêu, trẻ em hát được, thì di sản này mới thật sự sống mãi”.

Được Câu lạc bộ truyền dạy, học sinh Trường THPT Yển Khê đã biểu diễn thành thục các làn điệu Xoan cổ.

Những buổi biểu diễn của CLB không chỉ mang đến niềm vui cho người xem mà còn khơi dậy niềm tự hào về quê hương Đất Tổ - nơi hát Xoan được sinh ra và phát triển. Từ đó, tinh thần “người dân gìn giữ di sản” được lan tỏa rộng rãi, giúp hát Xoan tiếp tục được nuôi dưỡng trong đời sống cộng đồng.

Chị Mai Quỳnh Giang, công chức Phòng Văn hóa - Xã hội xã Thanh Ba cho biết: “Nhờ sự tâm huyết của bà Khai và các thành viên, CLB hát Xoan và dân ca Phú Thọ thị trấn Thanh Ba đã trở thành “ngôi nhà chung” của những người yêu nghệ thuật dân gian. Ở đó, mỗi thành viên đều là một “đại sứ văn hóa” góp phần giữ gìn và quảng bá di sản quê hương”.

Không chỉ bảo tồn, CLB còn chủ động đưa hát Xoan vào các hoạt động cộng đồng, như hội làng, lễ hội, sinh hoạt văn hóa khu dân cư... Qua đó, hát Xoan được “sống cùng dân”, trở thành một phần tự nhiên trong đời sống văn hóa địa phương.

Câu lạc bộ biểu diễn hát Xoan chào mừng ngày Phụ nữ Việt Nam tại khu dân cư.

Trong thời gian tới, CLB mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, ngành để mở rộng quy mô, tổ chức thêm các lớp truyền dạy cho học sinh, thanh niên – những thế hệ kế cận sẽ gìn giữ và phát huy giá trị di sản.

Từ niềm đam mê, tinh thần trách nhiệm và tình yêu quê hương, những người nghệ sĩ không chuyên ở xã Thanh Ba hôm nay đang ngày ngày góp phần giữ gìn những làn điệu Xoan - hồn dân tộc, để di sản quý báu của nhân loại mãi ngân vang trên mảnh đất cội nguồn.

Lê Thương