Lời ru buồn dưới chân núi Củm Cò

Bản Mỹ Á, xã Thu Cúc chủ yếu là người Mông sinh sống nằm nép mình dưới chân núi Củm Cò. Những năm qua, cùng với sự nỗ lực của các cấp chính quyền và ban, ngành, đoàn thể với nhiều giải pháp sát thực tế, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (TH&HNCHT) trên địa bàn đã và đang được đẩy lùi.

Cán bộ Trạm y tế truyên truyền phòng tránh thai cho D và D

Một sáng chớm thu, khi những cơn gió dịu nhẹ mang đi cái nắng chói chang, gay gắt của mùa Hạ, men theo con đường trải nhựa uốn lượn qua những mảnh ruộng bậc thang đang mùa lúa chín, chúng tôi vào khu Suối Chim - nơi có 16 hộ với 104 nhân khẩu người dân tộc Mông sinh sống. Ở đây có nhiều thiếu nữ chưa kịp lớn đã làm vợ, làm mẹ. Theo hướng dẫn của y tế thôn bản Sùng Thị Da, chúng tôi tới gia đình chị Dàng Thị Vang 40 tuổi đã có 4 cháu nội. Trong ngôi nhà cấp 4 rộng chừng 70m2 vừa mới xây xong vẫn còn ngổn ngang vôi vữa chưa thu dọn hết (nhà chị Vang là một trong bẩy hộ trong đợt này được Nhà nước hỗ trợ về nhà ở theo Chương trình xoá nhà tạm của Chính phủ). Chiếc đệm được trải giữa nhà cho đứa bé trai tầm 1 tháng tuổi đang ngủ ngon lành kệ cho bên tai tiếng khóc ngằn ngặt khát sữa của người em họ chừng 6 tháng tuổi và tiếng nô đùa của 2 chị gái 2 tuổi và 3 tuổi.

Chị Vang bảo hai đứa con dâu nó đi vác tre để làm nhà rồi, tí mới về, mình ở nhà trông cháu và nấu cơm thôi. Mình có hai thằng con trai sinh năm 2001 và 2002 đang đi làm công nhân ở dưới Hà Nội. 11 giờ 30 phút, hai người con dâu của chị Vang về, đứa bé khóc như xé vải thấy mẹ về im thít sà vào lòng bú một hơi, bụng no căng sữa rồi quay ra hóng chuyện. Con dâu lớn của chị Vang tên là Sổng Thị D sinh năm 2004, lấy chồng từ năm 17 tuổi và đã có 3 đứa con. Con dâu thứ Dàng Thị D sinh năm 2008, lấy chồng từ năm 16 tuổi, có 1 con. D và D đều bỏ học giữa chừng và đều sống ở huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái cũ. Nhân duyên mà D và D về làm dâu dưới này là do mạng xã hội làm “bà mai mối”. Ở cái tuổi các em vẫn còn ăn chưa no, lo chưa tới đã phải vừa làm vợ, vừa làm mẹ rồi cái vòng luẩn quẩn ấy cứ lặp đi, lặp lại như thế.

Trong câu chuyện “cháu bú bà, em bú chị” của nhà chị Hạng Thị S ở khu Suối Trò ở trên này không hiếm. Chị S năm nay 40 tuổi, đã có 5 người con và mới đẻ thêm một em bé. Con dâu của chị S đẻ được một tháng thì chị S cũng lâm bồn. Hỏi chuyện chị S lớn tuổi rồi đẻ không thấy vất vả à mà sao chị S không đặt vòng tránh thai, chị S bảo có đặt rồi đấy nhưng vướng lại bỏ ra, có chửa thì mình đẻ thôi, đẻ nốt lần này mình không đẻ nữa. Mình ăn mãi mà chả có sữa nên nó toàn phải bú chị dâu thôi. Hai chú cháu ăn chung. Chị S vừa nói vừa đẩy thằng bé ra xa...

Toạ đàm về tảo hôn và hôn nhân cận huyết được thực hiện hoá bằng sân khấu tại bản Mỹ Á cho đồng bào dễ nghe, dễ hiểu.

Xã Thu Cúc có 17 khu dân cư với 2.526 hộ, 11.214 nhân khẩu, trong đó 10 khu đặc biệt khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo toàn xã chiếm 12,7%; địa hình đồi núi đá dốc, dân cư phân tán thưa thớt, phong tục, tập quán cách tác đa phương thức, đời sống và nhận thức của người dân còn chưa đồng đều. Trước năm 2015, trung bình một năm trên địa bàn xã có đến 20 cặp vợ chồng tảo hôn. Nguyên nhân do những quan niệm lạc hậu trong hôn nhân, những hủ tục như hứa hôn vẫn còn tồn tại cùng các quan niệm mang tính duy tâm đã dẫn đến nhiều gia đình quyết định dựng vợ, gả chồng cho con em mình khi chưa đến tuổi kết hôn. Nhiều trường hợp có vợ, có chồng sớm với tâm lý để có thêm người lao động trong gia đình. Sự thiếu hiểu biết do trình độ học vấn thấp cùng nhiều yếu tố khác đã nên tình trạng tảo hôn. Cùng với đó, nhiều gia đình buông lỏng quản lý con cái nên dẫn tới tình trạng mang thai ngoài ý muốn phải nghỉ học, tảo hôn.

Thực hiện tiểu Dự án 2 của Dự án 9 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, từ năm 2021 đến nay, xã Thu Cúc đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến những quy định của pháp luật liên quan đến hôn nhân, gia đình, tảo hôn và hôn nhân cận huyết. Thông qua các buổi tọa đàm, giao lưu văn nghệ giúp nhân dân nhất là đồng bào DTTS hiểu rõ thêm việc tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là hành vi vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, thuần phong, mỹ tục của dân tộc Việt Nam; gây hậu quả to lớn đối với xã hội, làm suy giảm chất lượng dân số, suy thoái giống nòi, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực và là một trong những lực cản đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Các em ở bản Mỹ Á tham gia buổi toạ đàm.

Đồng chí Hà Thị Tố Nguyệt, Phó Chủ tịch UBND xã Thu Cúc cho biết: “Thời gian tới, địa phương tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến những quy định của pháp luật liên quan đến hôn nhân, gia đình, tảo hôn và hôn nhân cận huyết cũng như làm rõ những hậu quả, tác hại và hệ lụy do vấn nạn này gây ra. Qua đó, nâng cao nhận thức, dần thay đổi hành vi, từng bước hạn chế và tiến tới chấm dứt hoàn toàn tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn”.

Tạm biệt Mỹ Á khi hoàng hôn đã dần khuất sau núi Củm Cò, xa xa là những ngôi nhà vừa mới xây xong mái tôn còn đỏ thắm, hoà quyện vào màu xanh của những vạt rừng đan xen cùng màu vàng của lúa chín cho một Mỹ Á no đủ. Thế nhưng tôi vẫn mang theo câu hỏi khi nào ở nơi đây không còn những thiếu nữ chưa kịp lớn đã là vợ, là mẹ.

Thúy Hằng