Phát huy vai trò nòng cốt, đưa pháp luật đến với người dân, sát dân hơn

Mặc dù đời sống đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh từng bước được cải thiện, song khu vực này vẫn còn nhiều khó khăn về kinh tế, hạn chế về trình độ học vấn, khả năng tiếp cận pháp luật và các dịch vụ công chưa đồng đều. Trước thực tế đó, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 tỉnh Phú Thọ đã chủ động đổi mới phương thức hoạt động, mở rộng phạm vi phục vụ, phát huy vai trò nòng cốt trong việc đưa pháp luật đến gần người dân.

Những năm gần đây, cùng với sự hình thành nhiều khu công nghiệp, khu đô thị mới, lượng lớn lao động nhập cư đã làm phát sinh đa dạng các vấn đề xã hội trên địa bàn tỉnh. Các mâu thuẫn dân sự, tranh chấp đất đai, khiếu nại, tố cáo, vấn đề bình đẳng giới, gia đình, hôn nhân, hay các vụ án hình sự liên quan đến người dân tộc thiểu số cũng từ đó gia tăng và có tính chất phức tạp hơn...

Các Tổ truyền thông thi tuyên truyền xóa bỏ tập tục có hại, định kiến giới tại xã Lai Đồng.

Trước yêu cầu đó, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm đưa pháp luật đến gần hơn với người dân vùng khó khăn, bảo đảm công bằng, bình đẳng trong tiếp cận công lý.

Trong giai đoạn 2021-2025, Trung tâm đã tiếp nhận và thụ lý 2.052 vụ việc, trong đó có 145 vụ việc liên quan đến đồng bào dân tộc thiểu số, chiếm 13,9% tổng số vụ việc toàn tỉnh. Đáng chú ý, nhiều vụ việc phức tạp, nhạy cảm, liên quan đến những xung đột kéo dài trong cộng đồng đã được Trung tâm hỗ trợ giải quyết đúng quy định pháp luật, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Đồng thời, để thu hẹp khoảng cách pháp luật giữa vùng thuận lợi và vùng khó khăn, Trung tâm đã đẩy mạnh nhiều hoạt động truyền thông sáng tạo, đa dạng hình thức. Trong 5 năm, Trung tâm đã tổ chức 124 cuộc truyền thông về trợ giúp pháp lý (TGPL) và phổ biến giáo dục pháp luật tại nhiều xã, thôn, tổ dân phố. Tại mỗi buổi truyền thông, đã thu hút hàng trăm người dân là đồng bào dân tộc tham gia, nhiều vụ việc được tư vấn trực tiếp cụ thể. Nội dung truyền thông đã đổi mới tập trung vào những vấn đề mà đồng bào dân tộc thiểu số quan tâm thủ tục đất đai, chế độ chính sách, phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, kiến thức pháp luật hình sự, dân sự cơ bản, quyền và nghĩa vụ khi tham gia tố tụng...

Song hành với hoạt động truyền thông, Trung tâm đã phát hành 45.000 tờ gấp, 20.400 cuốn sách pháp luật; lắp đặt 168 bảng thông tin và 367 hộp tin trợ giúp pháp lý tại trụ sở các cơ quan, điểm sinh hoạt cộng đồng, giúp người dân dễ dàng tra cứu và nhận biết quyền được TGPL khi có yêu cầu. Đặc biệt, Trung tâm phối hợp tổ chức 4 hội nghị truyền thông nhằm giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại nơi có nhiều đồng bào dân tộc sinh sống, được đánh giá cao; đồng thời tham gia trợ giúp miễn phí cho nhiều trường hợp bị can, bị cáo là người dân tộc thiểu số hoặc thuộc diện được TGPL, giúp quá trình giải quyết vụ án khách quan, minh bạch hơn...

Hội phụ nữ xã Tân Sơn tuyên truyền chiến dịch truyền thông làm mẹ an toàn.

Với kết quả đạt được, hoạt động TGPL đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiểu biết pháp luật của người dân; giảm thiểu mâu thuẫn, tranh chấp; hạn chế vi phạm pháp luật và khiếu kiện vượt cấp. Nhiều vụ việc tưởng chừng phức tạp đã được giải quyết kịp thời, hiệu quả, đem lại sự ổn định cho địa phương. Đối với đồng bào dân tộc thiểu số, TGPL trở thành điểm tựa pháp lý giúp họ mạnh dạn hơn trong quá trình tham gia các quan hệ xã hội, đồng thời nâng cao vị thế bình đẳng giữa các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Việc tiếp cận TGPL thuận lợi còn giúp họ tránh được nhiều rủi ro pháp lý, bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình trong các tranh chấp dân sự, hình sự và hành chính.

Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, nhưng tuy nhiên, công tác TGPL vẫn còn một số khó khăn như địa bàn rộng, dân cư phân tán, giao thông khó khăn khiến tổ chức TGPL lưu động tốn nhiều thời gian và kinh phí; một bộ phận đồng bào còn hạn chế về nhận thức, còn tâm lý e dè khi tiếp cận pháp luật, khiến hiệu quả phổ biến không đồng đều. Bên cạnh đó, kinh phí còn hạn hẹp, chưa có cơ chế đặc thù hỗ trợ cán bộ công tác tại vùng sâu, vùng xa; sự phối hợp giữa các đơn vị có nơi chưa đồng bộ, đặc biệt trong xử lý vụ việc có yếu tố dân tộc, phong tục tập quán.

Để tiếp tục nâng cao chất lượng TGPL cho đồng bào dân tộc thiểu số, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước số 2 đã kiến nghị với tỉnh bố trí nguồn kinh phí ổn định và cơ chế ưu tiên đặc thù cho hoạt động TGPL tại vùng dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, tỉnh cần quan tâm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển chuyên mục pháp luật trên cổng thông tin điện tử và nền tảng mạng xã hội, tạo điều kiện để người dân tiếp cận pháp luật nhanh chóng, thuận lợi; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ TGPL, đặc biệt về kỹ năng xử lý vụ việc liên quan đến dân tộc thiểu số để lan tỏa thông tin pháp luật đến cộng đồng.

Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng nhiệm vụ TGPL, bảo đảm mọi người dân “không ai bị bỏ lại phía sau” trong tiếp cận pháp luật và công lý, thực hiện hiệu quả chính sách dân tộc và phát triển bền vững của tỉnh Phú Thọ.

Đinh Tú