Bình chữa cháy giả: Khi cảm giác an toàn trở thành ảo giác nguy hiểm

Trong nhiều gia đình, cửa hàng, nhà xưởng hiện nay, bình chữa cháy được treo ngay ngắn trên tường, dán tem nhãn đầy đủ, trông không khác gì một thiết bị an toàn đúng chuẩn. Sự hiện diện ấy mang lại cho người sử dụng một cảm giác quen thuộc: “Ở đây đã có phòng cháy chữa cháy.”

Nhưng cảm giác an toàn đó có thể chỉ là một ảo giác.

Bình chữa cháy, về bản chất, là thiết bị cứu nguy trong những phút đầu của sự cố. Khi thiết bị này không đảm bảo chất lượng, toàn bộ “tuyến phòng vệ đầu tiên” gần như bị vô hiệu hóa. Nguy hiểm hơn, người sử dụng không hề hay biết mình đang đứng trước một rủi ro tiềm ẩn cho đến khi ngọn lửa bùng lên.

Bình giả không nằm trong tủ kính, mà ở ngay quanh ta

Khác với hàng giả trong lĩnh vực tiêu dùng thông thường, bình chữa cháy giả không dễ nhận biết bằng mắt thường. Hình thức bên ngoài có thể gần như giống hệt hàng thật: từ màu sơn, tem nhãn, đến thông tin in trên thân bình. Với phần lớn người dân và chủ cơ sở kinh doanh, việc phân biệt thật – giả gần như nằm ngoài khả năng.

Điều đáng lo ngại là bình chữa cháy giả không chỉ xuất hiện ở những nơi ít được kiểm soát. Chúng có thể đã len lỏi vào nhà ở, cửa hàng nhỏ lẻ, thậm chí cả một số công trình có yêu cầu trang bị PCCC cơ bản. Sự phổ biến của loại hàng hóa này khiến ranh giới giữa “đã trang bị” và “được bảo vệ” trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiết bị cứu nạn không cứu được?

Khi nói đến bình chữa cháy giả, câu hỏi “trách nhiệm ai” thường được đặt ra một cách bản năng. Tuy nhiên, trong thực tế, đây không phải là câu chuyện có thể quy về một cá nhân đơn lẻ.

Vấn đề vì thế không chỉ nằm ở hành vi làm giả, mà ở chuỗi quản lý chất lượng chưa đủ chặt chẽ để ngăn rủi ro từ gốc.

Khi “đã có bình” trở thành lý do để chủ quan

Một hệ quả ít được nhắc tới là việc bình chữa cháy giả hoặc kém chất lượng tạo ra tâm lý an tâm giả tạo. Nhiều người tin rằng chỉ cần có bình treo trên tường là đã đáp ứng yêu cầu an toàn cơ bản, từ đó lơ là các biện pháp phòng ngừa khác như kiểm tra hệ thống điện, bố trí lối thoát nạn hay tập huấn kỹ năng xử lý sự cố ban đầu.

Trong bối cảnh đó, bình chữa cháy không còn đóng vai trò là thiết bị hỗ trợ an toàn, mà trở thành “vật chứng minh hình thức” cho cảm giác yên tâm. Khi xảy ra sự cố, sự thật phơi bày theo cách khắc nghiệt nhất: thiết bị không hoạt động, con người hoảng loạn, và đám cháy vượt khỏi tầm kiểm soát chỉ trong thời gian ngắn.

Góc nhìn từ thực tiễn ngành PCCC

Đại diện Công ty TNHH E&C Thái Bình Dương – đơn vị chuyên tư vấn, thi công và bảo trì PCCC – nhận định rằng rủi ro lớn nhất không nằm ở việc thiếu thiết bị, mà ở việc người sử dụng không biết chắc thiết bị mình đang có liệu có thực sự hoạt động hay không. Khi bình chữa cháy không được kiểm tra, bảo trì và xác nhận chất lượng định kỳ, thiết bị này rất dễ trở thành “điểm yếu” trong toàn bộ hệ thống an toàn cháy nổ.

Một thực tế cần được nhìn nhận thẳng thắn: bình chữa cháy chưa bao giờ được thiết kế để “gánh” toàn bộ an toàn cháy nổ. Đây là thiết bị chữa cháy ban đầu, chỉ phát huy tác dụng trong một khoảng thời gian rất ngắn – khi đám cháy mới phát sinh, quy mô còn nhỏ và điều kiện cho phép con người can thiệp trực tiếp.

Khi bình chữa cháy được đặt trong một không gian không có cảnh báo sớm, không có lối thoát nạn rõ ràng, không có phương án xử lý tình huống, thì ngay cả bình đạt chuẩn cũng khó phát huy hiệu quả. Trong bối cảnh đó, nếu thiết bị lại là hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc không được kiểm tra định kỳ, nguy cơ mất kiểm soát gần như là điều đã được báo trước.

Điều này cho thấy, bình chữa cháy chỉ là một mắt xích trong hệ thống an toàn, không phải “lá bùa” đảm bảo an toàn tuyệt đối. Khi xã hội đặt kỳ vọng sai lên một thiết bị đơn lẻ, rủi ro không chỉ nằm ở bản thân sản phẩm, mà còn ở tư duy phòng ngừa bị lệch hướng.

Khoảng trống lớn nhất: kiểm soát chất lượng trong thực tế sử dụng

Nếu việc làm giả bình chữa cháy là vấn đề của thị trường, thì việc phát hiện và loại bỏ thiết bị không đảm bảo chất lượng lại là câu chuyện của vận hành và quản lý sau trang bị. Trong thực tế, rất ít công trình, hộ gia đình hay cơ sở kinh doanh có quy trình kiểm tra khả năng hoạt động thực sự của bình chữa cháy sau khi mua.

Bình được treo lên, hồ sơ được hoàn tất, cảm giác an tâm hình thành. Nhưng bên trong chiếc vỏ kim loại ấy là gì, áp lực còn đủ hay không, chất chữa cháy có đạt yêu cầu hay đã suy giảm – những câu hỏi quan trọng này hiếm khi được đặt ra cho đến khi sự cố xảy ra.

Chính khoảng trống này khiến ranh giới giữa “đã tuân thủ” và “được bảo vệ” trở nên mờ nhạt. An toàn cháy nổ, trong nhiều trường hợp, vẫn đang được hiểu và thực hiện theo hướng hình thức, thay vì dựa trên khả năng ứng phó thực tế.

Góc nhìn từ người trong ngành: an toàn không nằm ở số lượng thiết bị

Đại diện Công ty TNHH E&C Thái Bình Dương – đơn vị hoạt động trong lĩnh vực tư vấn, thi công và bảo trì hệ thống PCCC – cho biết qua thực tế kiểm tra tại các công trình dân dụng và cơ sở kinh doanh, không ít bình chữa cháy dù có hình thức đầy đủ nhưng không đáp ứng yêu cầu vận hành. Theo các chuyên gia kỹ thuật, việc đánh giá định kỳ tình trạng thiết bị và đặt bình chữa cháy trong một hệ thống an toàn đồng bộ là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro khi sự cố xảy ra.

Những kinh nghiệm này cho thấy, an toàn cháy nổ là kết quả của cả một quá trình quản lý và duy trì, chứ không phải là hệ quả của việc mua sắm thiết bị một lần rồi để đó.