Dấn thân theo cách mạng - vị quan Lang xứ Mường được Bác Hồ gửi thư khen

Đêm Mường Cời, xã Lương Sơn, tỉnh Phú Thọ lặng ngắt như tờ. Đâu đó sau lưng đồi có tiếng suối róc rách. Ở đó, câu chuyện về vị quan lang từ bỏ nhung lụa để trọn đời đi theo con đường cách mạng vẫn được kể lại như một huyền thoại. Tên tuổi ông gắn với những năm tháng kháng chiến sục sôi. Để rồi hôm nay, hậu duệ của vị quan Lang ấy vẫn nâng niu từng trang giấy, từng kỷ vật của lớp người đi trước...

Những kỷ vật của ông Đinh Công Niết để lại luôn được con cháu nâng niu, trân trọng

Từ “con nhà Lang” đến chiến sĩ cách mạng

Trong căn nhà cổ nằm giữa xóm Cời được xây dựng cách đây ngót nghét trăm năm còn lại nhiều dấu ấn xưa cũ. Hương khói từ đường dòng họ Đinh Công vẫn nghi ngút bay tỏa. Những kỷ vật từng theo bước chân một vị quan lang xứ Mường đi trọn con đường cách mạng nay được hậu duệ gìn giữ như báu vật gia truyền. Anh Đinh Công Thảo - cháu nội cụ Đinh Công Niết lặng lẽ nâng niu từng kỷ vật đã ngả màu thời gian: bức thư của Bác Hồ, giấy khen của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tờ giấy mời dự lễ thành lập Tiểu đoàn Đinh Công Niết vào tháng 4/1949. “Đây không chỉ là chứng tích lịch sử của gia đình, mà còn là tài sản thiêng liêng của quê hương”, anh Thảo xúc động nói.

Bà Đinh Thị Chi năm nay đã 85 tuổi về làm con dâu trưởng từ năm 17 tuổi luôn chăm lo hương khói cho ông Đinh Công Niết và những người đã khuất trong dòng họ Đinh Công

Theo gia phả, gốc rễ của dòng họ Đinh Công vốn từ Mường Động nay thuộc xã Kim Bôi, tỉnh Phú Thọ. Sau di cư sang lập ấp làm quan Lang cai quản cả vùng Mường Cời. Từ nơi đây, dòng họ Đinh Công đã sản sinh ra những nhân vật đặc biệt. Trong đó nổi bật là 2 anh em Đinh Công Huy và Đinh Công Niết. Họ là những người đã chọn con đường dấn thân cùng dân tộc, thay vì yên thân trong nhung lụa của tầng lớp lang đạo.

Anh Đinh Công Hạnh còn lưu giữ nhiều giấy tờ, kỷ vật lúc sinh thời của ông nội

Sinh thời, ông Đinh Công Huy từng giữ chức quan Án sát trong chế độ phong kiến thuộc địa. Ông nổi tiếng cương trực, từng tát thẳng mặt một viên quan Pháp rồi từ quan bỏ về quê. Ông cũng từng cùng em trai là Đinh Công Niết “in bạc giả” đem sang Long Châu (Trung Quốc) mua súng, nuôi chí khởi nghĩa. Phi vụ ấy thất bại, cả 2 anh em bị bắt giam. Ông Huy chịu án 10 năm tù ở Hỏa Lò, còn ông Niết lĩnh 8 năm tù tại căng Bá Vân (Thái Nguyên). Nhưng chính trong chốn lao tù, họ đã gặp gỡ, tiếp xúc với nhiều nhà cách mạng tiền bối, được giác ngộ lý tưởng cộng sản, để rồi khi trở về đã bước thẳng vào con đường kháng chiến.

Một văn bằng mà ông Đinh Công Niết được cơ quan giáo dục Pháp cấp năm 1916

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, uy tín dòng họ Đinh Công khiến nhân dân địa phương đồng lòng đi theo tiếng gọi kháng chiến. Ông Đinh Công Huy được bầu làm Phó Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến tỉnh Hòa Bình; còn ông Đinh Công Niết thì trở thành Chủ tịch Ủy ban hành chính kháng chiến huyện Lương Sơn. Từ vị trí này, ông đã gắn bó máu thịt với quân dân xứ Mường ở khu vực Châu Lương Sơn và các Châu trong tỉnh suốt những năm kháng chiến chống Pháp ác liệt.

Một vị tướng của núi rừng

Trong những năm 1947 đến năm 1949, sau khi tái chiếm Hòa Bình, giặc Pháp cho xây dựng hệ thống đồn bốt dày đặc dọc đường số 6, số 21. Chúng ra sức càn quét nhằm xóa sạch vùng tự do. Trong bối cảnh ấy, Khu du kích Lương Sơn ra đời do Đinh Công Niết làm Khu trưởng. Khi ấy ông chỉ mới ngoài 30 tuổi.

Tiếng tăm của ông đã lẫy lừng khắp vùng, lan cả tới tận xứ Đoài. Các đội du kích của ông liên tục phục kích, đặt mìn, đánh chặn xe cơ giới, khiến quân Pháp mất ăn mất ngủ. Giặc Pháp ở những đồn bốt dọc theo tuyến đường 6 và đường 21 như Đồng Bái, Gò Cời, Rổng Vòng, Núi Chòm... nghe danh ông đều khiếp sợ.

Giấy khen của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tặng ông Đinh Công Niết vào tháng 6/1947 vì có nhiều công lao giúp bộ đội đánh địch khi chúng tiến vào vùng Hòa Bình

Tháng 3 năm 1949, Khu ủy và Bộ Tư lệnh Liên khu 3 quyết định thành lập Tiểu đoàn 162. Là đơn vị chủ lực với gần 500 chiến sĩ, phần lớn là người Mường thông thạo rừng núi. Ông Đinh Công Niết được chỉ định làm Tiểu đoàn trưởng và từ đó đơn vị mang luôn tên ông: Tiểu đoàn Đinh Công Niết. Đây là trường hợp hiếm hoi trong lịch sử kháng chiến, một tiểu đoàn mang tên ngay vị chỉ huy còn đang trực tiếp chiến đấu. Từ ngày đầu thành lập, Tiểu đoàn không cho quân Pháp một ngày yên ổn. Các đoàn xe vận tải trên đường số 6 của địch liên tiếp bị phục kích, nhiều cứ điểm bị công phá.

Cổng vào ngôi nhà của ông Đinh Công Niết sống khi còn làm Chủ tịch Ủy Ban hành chính kháng chiến Châu Lương Sơn nay thuộc xóm Cời xã Lương Sơn, tỉnh Phú Thọ

Trong chiến dịch Lê Lợi năm 1949, ông sáng tạo cách đánh địch khi đưa pháo nhỏ áp sát hàng rào rồi bắn thẳng vào lô cốt địch. Đơn vị của ông cũng đã phối hợp với Đại đoàn 304 diệt gọn 34 xe cơ giới ở cầu Mè (nay thuộc phường Kỳ Sơn, tỉnh Phú Thọ). Những chiến công như trận phục kích địch ở Xuân Mai, diệt đồn Pheo - Hàm Voi, đánh Giang Mỗ... đã in đậm dấu ấn người Tiểu đoàn trưởng xứ Mường.

Năm 1950, ông được kết nạp vào Đảng, rồi giữ chức Trung đoàn phó Trung đoàn 12, trực tiếp chỉ huy nhiều trận đánh trong chiến dịch Hòa Bình (1951 - 1952), Tây Bắc, Đông Xuân 1953 - 1954 và đỉnh cao là tham gia các trận đánh, bảo vệ dân công, bảo vệ lương thực, vũ khí phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ khi qua Hòa Bình. Sau ngày hòa bình lập lại, ông chuyển công tác về Ủy ban Dân tộc Trung ương, sống một cuộc đời giản dị cho đến khi nghỉ hưu năm 1972.

Không gian ngôi nhà thờ tự của dòng họ Đinh Công ở Mường Cời vẫn còn lưu giữ được nhiều nét cổ kích, xưa cũ

Trò chuyện với chúng tôi trong hương trầm phảng phất, anh Đinh Công Thảo, Đinh Công Hạnh đều là cháu nội của ông Đinh Công Niết chia sẻ: điều khiến gia đình và dòng họ mãi tự hào là vào năm 1947, giữa lúc kháng chiến bước vào giai đoạn cam go, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp gửi thư khen ngợi Đinh Công Niết.

Trong thư, Bác viết: Gửi ông Đinh Công Niết, Chủ tịch châu Lương Sơn. Tôi thay mặt Chính phủ, gửi lời khen ông đã tận tâm làm việc kháng chiến, và đã kêu gọi đồng bào Lương Sơn hăng hái tham gia kháng chiến. Mong ông cố gắng hơn nữa, Chính phủ sẽ ghi nhớ công trạng của ông. Chào thân ái và quyết thắng!

Trong khuôn viên ngôi nhà xưa dường như vẫn còn bóng hình của vị dũng tướng Đinh Công Niết thủa sinh thời

Cùng năm đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng ký giấy khen tặng ông. Những kỷ vật ấy, đến hôm nay vẫn được gia đình treo ở nơi trang trọng nhất trong nhà thờ họ như chứng tích cho những đóng góp của người con xứ Mường trong sự nghiệp Cách mạng của dân tộc.

Giữ gìn truyền thống Cách mạng của cha ông, các con, cháu của những vị quan Lang xưa luôn đoàn kết, tích cực tham gia và có những đóng góp vào sự phát triển của địa phương

Ngồi trong ngôi nhà nơi ông Đinh Công Huy, Đinh Công Niết từng sống, nghe kể lại khí thế “chiêng trống dậy trời, ngựa phi đỏ rừng” của những năm Tây Tiến, ai nấy đều thấy lòng rưng rưng. Những kỷ vật ấy không chỉ tái hiện hào khí một thời, mà còn nhắc nhở hậu thế về sự lựa chọn lịch sử của những người con dòng dõi quan Lang đã dám từ bỏ quyền uy để hòa mình cùng dân tộc, dấn thân vào con đường cách mạng.

Trong khói hương trầm nghi ngút ở nhà thờ tổ họ Đinh Công, những hậu duệ như anh Đinh Công Thảo, Đinh Công Hạnh lại một lần nữa thắp nén nhang tưởng nhớ. Trên bức tường ngay cạnh ban thờ, bức thư Bác Hồ gửi năm 1947 vẫn còn đó, như ngọn lửa soi sáng để các thế hệ cháu con tiếp bước, gìn giữ và phát huy truyền thống anh hùng của cha ông.

Mạnh Hùng