Dự án Quản lý nguồn nước Vĩnh Phúc - Giải pháp hiệu quả cho bài toán ngập lụt

Xử lý dứt điểm tình trạng ngập úng kéo dài sau mưa lớn, bảo vệ các khu công nghiệp trọng điểm và khu dân cư khỏi sự đảo lộn của thiên tai từng là vấn đề cấp bách tại tỉnh Vĩnh Phúc (cũ). Được triển khai từ năm 2017, Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc với tổng mức đầu tư hơn 4.800 tỷ đồng (trong đó vốn vay WB gần 3.200 tỷ đồng) đã chính thức khẳng định hiệu quả kép, mang lại sự ổn định và phát triển bền vững cho địa phương.

Tuy mực nước sông Cầu và sông Cà Lồ dâng cao nhưng nhờ có Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc phường Vĩnh Yên không còn hiện tượng ngập úng

Ám ảnh ngập lụt và nhu cầu cấp thiết

Trước tốc độ đô thị hóa chóng mặt, khu vực đồng bằng của tỉnh Vĩnh Phúc (cũ), đặc biệt là các KCN trọng điểm như Bình Xuyên, Bá Thiện và khu đô thị Vĩnh Yên thường xuyên phải đối mặt với cảnh ngập lụt.

Khi thời tiết diễn biến bất thường, mưa lớn kéo dài, mực nước sông Cầu và sông Cà Lồ dâng cao khiến khả năng tiêu thoát của sông Phan trở nên vô cùng khó khăn. Thậm chí, tại khu vực điều tiết Cầu Tôn, nước còn chảy ngược từ hạ lưu về thượng lưu, làm nước mưa bị lưu lại tại các hồ, đầm, gây ngập úng cục bộ kéo dài. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và nông nghiệp mà còn làm đảo lộn cuộc sống của hàng chục vạn người dân.

Cơ chế kiểm soát lũ chủ động

Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc được xây dựng với mục tiêu kép: tăng cường khả năng chống lũ, chống ngập và cải tạo môi trường sinh thái, quản lý nguồn nước bền vững.

Cơ chế vận hành của dự án là một hệ thống kiểm soát lũ chủ động và linh hoạt. Thay vì dựa vào tiêu thoát tự nhiên chậm chạp, dự án đã triển khai giải pháp kỹ thuật quyết đoán như: Lượng lũ được chủ động bơm ra sông Phó Đáy và sông Hồng thông qua hệ thống trạm bơm và cống Sáu Vó. Trong các đợt mưa lớn gần đây, tổng lượng lũ tiêu thoát đã đạt trên 35 triệu m³ nước, bảo vệ hiệu quả khu vực; hệ thống điều tiết Cầu Tôn và Cầu Sắt được vận hành linh hoạt để ngăn chặn nước từ sông Cầu dồn ngược trở lại sông Phan và kênh Bến Tre.

Hệ thống điều tiết Cầu Tôn và Cầu Sắt được vận hành linh hoạt để ngăn chặn nước từ sông Cầu dồn ngược trở lại sông Phan và kênh Bến Tre.

Ông Nguyễn Đức Chính - Giám đốc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Phúc Yên cho biết: "Nhờ có hệ thống điều tiết Cầu Sắt, chúng tôi đã ngăn được nước ứ từ sông Cầu, bảo vệ khu đô thị Vĩnh Yên và KCN Bình Xuyên. Nếu không có cụm điều tiết này, mực nước tại Vĩnh Yên đã có thể dâng cao thêm khoảng 1,1m, gây ngập úng trên diện rộng".

Hiệu quả của dự án đã được minh chứng rõ rệt qua các đợt thiên tai lớn gần đây. Cơn bão Yagi năm 2024 và đặc biệt là các cơn bão lớn vào mùa mưa bão năm 2025 (bão số 10, 11) đã gây ngập lụt diện rộng tại nhiều địa phương, nhưng khu vực thuộc phạm vi dự án duy trì được sự ổn định.

Hệ thống điều tiết Cầu Sắt đã ngăn được nước ứ từ sông Cầu, bảo vệ khu đô thị Vĩnh Yên và KCN Bình Xuyên

Bà Đỗ Thị Thanh Sơn, người dân tại phường Vĩnh Yên chia sẻ niềm vui: “Từ năm 2022 về trước, phường Vĩnh Yên thường xuyên xảy ra ngập úng. Tuy nhiên, từ năm 2023, hiện tượng này không còn. Hệ thống cống thoát nước hoạt động trơn tru, môi trường sạch đẹp và nước thoát ra vào điều hòa.”

Ông Phạm Văn Thìn cùng phường Vĩnh Yên cũng xác nhận: “Năm 2023 đến nay, dù có nhiều trận mưa lớn nhưng nhờ hệ thống thoát nước đi vào hoạt động mà không còn ngập úng, ứ đọng nước như trước".

Lợi ích kép và tầm nhìn phát triển

Dự án không chỉ là giải pháp chống ngập mà còn là công cụ quản lý tài nguyên nước hiệu quả, phát huy đầy đủ mục tiêu kép. Bên cạnh việc kiểm soát lũ và bảo vệ 712 km² diện tích thuộc 7 huyện, thành phố thuộc tỉnh Vĩnh Phúc (cũ) khỏi ngập lụt, dự án còn giữ lại lượng nước cần thiết cho sản xuất nông nghiệp và sinh thái. Công ty Thủy lợi Phúc Yên đã chủ động đóng cụm điều tiết Cầu Sắt vào mùa kiệt nước để dâng nước phục vụ tưới tiêu cho 250ha đất khu vực thành phố Phúc Yên (cũ).

Khi Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc chưa vận hành, cứ mưa lớn là thành phố Vĩnh Yên (cũ) lo ngập úng trên diện rộng.

Tính đến nay, khoảng 495.000 người dân địa phương được hưởng lợi trực tiếp từ dự án, và khoảng 100.000 người được hưởng lợi gián tiếp do việc cắt giảm các điểm xử lý nước thải phân tán dọc sông Phan.

Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc không chỉ là giải pháp chống ngập mà còn là công cụ quản lý tài nguyên nước hiệu quả, phát huy đầy đủ mục tiêu kép.

Dự án Quản lý nguồn nước và ngập lụt Vĩnh Phúc bước đầu mang lại hiệu quả tích cực, góp phần quản lý tốt nguồn nước theo hướng ổn định, sinh thái, bền vững và ổn định đời sống, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Ngọc Thắng