Nông nghiệp hữu cơ - Xu thế tất yếu của nông nghiệp hiện đại

Sản xuất nông nghiệp theo chuẩn VietGAP, tuần hoàn, hữu cơ hay nông nghiệp xanh đang trở thành xu thế tất yếu của nông nghiệp hiện đại. Nông nghiệp hữu cơ góp phần tránh hoặc loại bỏ hoàn toàn sản phẩm có chứa chất hóa học, thay vào đó là sử dụng các chế phẩm sinh học không gây hại cho môi trường và các loại sinh vật có lợi, đảm bảo sức khỏe cho người sản xuất và người tiêu dùng.

Lợi thế của nông nghiệp hữu cơ

HTX Nông nghiệp và dịch vụ Ngân Hà ở phường Âu Cơ là một trong những đơn vị đi đầu trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ trên địa bàn tỉnh Phú Thọ (cũ) với tổng diện tích canh tác hữu cơ khoảng 5,2ha, trung bình mỗi năm doanh thu của nông sản hữu cơ đạt trên 1,2 tỷ đồng. Ông Lê Trung Thành - Giám đốc HTX chia sẻ: Sản xuất nông nghiệp hữu cơ đòi hỏi quy trình kỹ thuật khắt khe và chi phí đầu tư ban đầu lớn so với sản xuất nông nghiệp truyền thống. Vì vậy, các hộ tham gia mô hình đều được tập huấn về quy trình sản xuất; sử dụng các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nguồn nước, đặc biệt là chi phí xây dựng nhà màng, nhà lưới phòng sâu bọ... Sản phẩm nông nghiệp hữu cơ tiêu thụ thuận lợi, được giá hơn so với nông sản thông thường. Bình quân trồng rau, củ, quả hữu cơ chúng tôi thu về khoảng 200 - 215 triệu đồng/ha/năm, cao hơn nhiều so với canh tác truyền thống như trước kia.

Sản xuất rau an toàn theo hướng hữu cơ gắn với chế biến đã giúp các sản phẩm của HTX rau an toàn Tứ Xã, xã Phùng Nguyên có mặt tại nhiều siêu thị, nâng cao thu nhập cho các thành viên.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, ngoài xây dựng các mô hình, ngành nông nghiệp tỉnh đã chủ động phối hợp với một số cơ sở sản xuất hữu cơ để đánh giá và đề nghị Bộ Nông nghiệp - Môi trường cấp giấy chứng nhận sản phẩm phù hợp tiêu chuẩn hữu cơ TCVN 11041-2:2017 như: Trang trại sản xuất cây ăn quả hữu cơ Toàn Việt tại xã Xuân Lũng; mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ rau (các loại rau ăn lá) hữu cơ tại HTX Thực phẩm xanh, xã Bản Nguyên; mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ rau (dưa và các loại rau, củ) hữu cơ tại HTX Nông nghiệp và dịch vụ Ngân Hà, phường Âu Cơ; mô hình canh tác chè hữu cơ tại Công ty TNHH Thế hệ mới chè CoZy, phường Phong Châu...

Tại tỉnh Vĩnh Phúc (cũ), để tiếp thêm động lực, tạo sức lan tỏa trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ, tỉnh đã triển khai đề án “Phát triển nông nghiệp hữu cơ và theo hướng hữu cơ tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2023 - 2025”. Từ đó đã hình thành vùng sản xuất rau an toàn tại nhiều xã có điều kiện tự nhiên thuận lợi và phù hợp; đồng thời xây dựng được nhiều mô hình hữu cơ có hiệu quả kinh tế cao, điển hình như: Trồng cây ba kích và liên kết sản xuất, tiêu thụ trà hoa vàng theo hướng hữu cơ trên diện tích 4 ha tại xã Tam Đảo; mô hình trồng nho Hạ đen tại xã Yên Lạc và Bình Xuyên. Nhiều mô hình nông nghiệp theo hướng hữu cơ cũng đã được hình thành tại các xã: Lập Thạch, Tam Đảo, Bình Xuyên, Yên Lạc, Tam Dương...

Cùng với đó, các sản phẩm: Cam Cao Phong, bưởi Tân Lạc, rau sạch Lương Sơn, mía Tân Lạc, nhãn Kim Bôi... là những sản phẩm đặc trưng của tỉnh Hòa Bình (cũ). Trong những năm gần đây, cả về diện tích lẫn sản lượng nông sản của Hòa Bình đều gia tăng nhanh chóng. Trước khi sáp nhập tỉnh, Hòa Bình đã có 4 HTX, 2 tổ hợp tác và 1 công ty trồng rau các loại; 1 HTX và 1 trang trại trồng cây ăn quả có múi được chứng nhận theo tiêu chuẩn hữu cơ của Việt Nam; đồng thời xây dựng chính sách hỗ trợ cho các tổ chức, cá nhân đầu tư vào sản xuất nông nghiệp hữu cơ; thu hút doanh nghiệp đầu tư lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt sản xuất trồng trọt hữu cơ bền vững; ưu tiên các cây trồng như: Cây có múi, cây dược liệu...

Tính đến nay, toàn tỉnh đã hình thành được 641 vùng sản xuất trồng trọt tập trung với diện tích 82,11 nghìn ha, trong đó có: 290 vùng trồng lúa chất lượng cao, diện tích 56,37 nghìn ha; 61 vùng sản xuất cây rau màu, diện tích 4,23 nghìn ha; 70 vùng sản xuất chè, diện tích 5,87 nghìn ha; 220 vùng sản xuất cây ăn quả, diện tích 15,63 nghìn ha. Tỉnh đã cấp 732 mã vùng trồng với tổng diện tích 9,1 nghìn ha trên các cây trồng: Bưởi, cam, chuối, thanh long, chè, rau..., trong đó có 101 mã vùng trồng xuất khẩu với diện tích 1,2 nghìn ha; 631 mã vùng trồng nội địa với diện tích 7,89 nghìn ha. Đồng thời, xây dựng được 219 chuỗi cung cấp thực phẩm nông lâm thủy sản an toàn; chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu bưởi (bưởi Đoan Hùng, bưởi đỏ ở Tân Lạc, bưởi diễn ở Yên Thủy); liên kết sản xuất, tiêu thụ và xuất khẩu chuối tại các xã: Lương Sơn, Cao Phong, Hạ Hòa..., chăn nuôi bò sữa tại các xã: Vĩnh Tường, Lập Thạch, Tam Đảo...

Có thể thấy, chất lượng sống và mức sống được nâng cao đã khiến nhu cầu sử dụng sản phẩm nông nghiệp hữu cơ ngày càng tăng. Ngành sản xuất hữu cơ tại Việt Nam đang được nhiều người quan tâm đón nhận. Xu hướng phát triển nông nghiệp hữu cơ được Nhà nước đầu tư đẩy mạnh hơn trong những năm gần đây và cả định hướng trong tương lai.

Xu thế tất yếu của nông nghiệp hiện đại

Sản xuất theo hướng hữu cơ giúp HTX rau, củ, quả an toàn Mạnh Liên, xã Tam Nôngđạt doanh thu trên 2 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động địa phương.

HTX rau, củ, quả sạch Mạnh Liên, xã Tam Nông là một trong những HTX mạnh dạn đầu tư vào sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Hiện nay, bình quân mỗi năm HTX có doanh thu trên 2 tỷ đồng; tạo việc làm ổn định cho gần chục công nhân với mức lương từ 7 - 8 triệu đồng/người/tháng. Ông Nguyễn Hoàng Mạnh - Giám đốc HTX cho biết: Toàn bộ 3,5ha diện tích đất canh tác của HTX được đầu tư 100% hệ thống tưới nhỏ giọt, bón phân tự động hoá; trong đó có 7.000m2 nhà màng được lắp đặt các hệ thống lưới cắt nắng, quạt đối lưu. Bên cạnh đó, HTX còn đầu tư một số thiết bị, máy móc chuyên dụng phục vụ hoạt động chăm sóc, kiểm tra cây trồng trong quá trình sinh trưởng và phát triển như máy đo độ PH của đất, máy xạ kế cầm tay đo độ ngọt quả trái cây, nước, rau củ; ứng dụng phần mềm “Agritech - Chuỗi nông nghiệp số” bằng thiết bị di động để theo dõi, quản lý hoạt động sản xuất rau củ quả tại HTX, giúp các nhà phân phối, người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc các sản phẩm kịp thời, nhanh chóng...

Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã nêu rõ “khuyến khích phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn”. Trước đó, năm 2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 109/2018/NĐ-CP về nông nghiệp hữu cơ và năm 2020 có Quyết định số 885/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2020 - 2030. Đây là tiền đề, cơ sở quan trọng để nông nghiệp hữu cơ của Việt Nam bắt kịp xu hướng phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới.

Trước khi sáp nhập, các tỉnh đều có nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp theo hướng an toàn, hữu cơ và đã phát huy được hiệu quả cụ thể: Giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích tăng; số vùng sản xuất tập trung tăng; số lượng sản phẩm nông nghiệp được công nhận đạt hạng OCOP tăng dẫn đến giá thành sản phẩm tăng, nâng cao thu nhập cho người sản xuất...

Để tiếp tục mở rộng diện tích sản xuất nông nghiệp hữu cơ, điều tiên quyết là nhà nông (người sản xuất) cần thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, cần “nhạy bén” trước nhu cầu, xu thế của thị trường để xác định chủng loại, tiêu chuẩn sản phẩm cần sản xuất. Xã hội ngày càng tiến bộ, thị hiếu khách hàng tăng cao, những sản phẩm an toàn - chất lượng sẽ có sức cạnh tranh, chỗ đứng trên thị trường. Vì vậy những hạn chế trong phương thức canh tác truyền thống sẽ dần trở nên bất cập, thiếu sức cạnh tranh.

Phòng bệnh cho chuối bằng biện pháp sinh học là hướng sản xuất hữu cơ được công ty TNHH Dịch vụ - thương mại Biển Xanh, xã Vĩnh Chân áp dụng, hướng tới mục tiêu xuất khẩu.

Ông Nguyễn Trường Giang - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết: Để phát triển sản xuất nông nghiệp hữu cơ ổn định và bền vững, mang lại giá trị kinh tế cao, ngành nông nghiệp sẽ tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò của sản phẩm hữu cơ tới người quản lý, người sản xuất, các doanh nghiệp và người tiêu dùng; việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình sản xuất, chế biến, giám sát và chứng nhận sản phẩm nông nghiệp hữu cơ. Đẩy mạnh chuyển giao ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, công nghệ cao và hoạt động khuyến nông; nâng cao trình độ nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học công nghệ, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sạch, nông nghiệp theo hướng hữu cơ nhằm tạo đột phá về năng suất, chất lượng. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, có trình độ, có khả năng làm chủ khoa học, công nghệ, trình độ quản lý kinh tế ở các doanh nghiệp, hợp tác xã để phục vụ phát triển sản phẩm nông nghiệp hữu cơ.

Cùng với đó, các địa phương cũng tập trung xây dựng và phát triển thương hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, bảo đảm ưu thế cạnh tranh trên thị trường; gắn xây dựng và phát triển thương hiệu sản phẩm nông nghiệp hữu cơ với sản phẩm OCOP để nâng cao chất lượng, giá trị, gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường; hợp tác liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã, nông hộ trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm; kết hợp xây dựng và quảng bá thương hiệu, tiêu thụ sản phẩm với các hoạt động văn hóa, du lịch; đẩy mạnh quảng bá, xúc tiến thương mại tiêu thụ sản phẩm với nhiều hình thức thiết thực; thực hiện hiệu quả chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia các chương trình xúc tiến thương mại sản phẩm hữu cơ ở trong và ngoài tỉnh để nông nghiệp hữu cơ trở thành xu thế tất yếu của nông nghiệp hiện đại, góp phần bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng và nâng cao thu nhập cho người sản xuất.

Phan Cường