Xóm Mỗ - Điển hình phát triển du lịch cộng đồng từ bản sắc văn hóa dân tộc Mường

Chúng tôi có dịp trở lại thăm xóm Mỗ, xã Thung Nai vào một ngày thu trong trẻo đầu tháng 10. Con đường men theo triền đồi, qua cây cầu bắc qua con suối dẫn chúng tôi vào xóm nhỏ mở ra khung cảnh thanh bình với những nếp nhà sàn truyền thống nằm san sát dưới chân núi Mỗ, ruộng lúa đang dần chín vàng xen lẫn màu xanh của núi rừng. Không khí trong lành, tiếng cồng chiêng rộn rã như lời chào mời nồng hậu của người Mường nơi đây.

Xóm Mỗ, xã Thung Nai giữ được những nhà sàn truyền thống và bản sắc dân tộc Mường để phát triển du lịch cộng đồng.

Trong chuyến đi, chúng tôi gặp một nhóm du khách đến từ Hà Nội. Chị Nguyễn Thu Hằng, thành viên của đoàn chia sẻ: “Chúng tôi biết đến xóm Mỗ qua lời giới thiệu của bạn bè. Ấn tượng nhất là sự mộc mạc nhưng thân thiện của người dân. Ở đây, chúng tôi không chỉ được ngủ nhà sàn, ăn cơm lam, cá suối mà còn được tham gia dệt thổ cẩm, thưởng thức các tiết mục văn nghệ đặc sắc của dân tộc Mường. Cảm giác rất khác so với đi du lịch nghỉ dưỡng đơn thuần, ở đây chúng tôi được sinh hoạt, trải nghiệm công việc hàng ngày cùng người dân”. Những trải nghiệm ấy khiến du khách muốn quay lại nhiều lần, đồng thời giúp xóm Mỗ tiếp tục phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa đặc sắc.

Homestay Luận Oanh, xóm Mỗ, xã Thung Nai đón khách du lịch.

Chúng tôi đến thăm homestay Luận Oanh một trong những hộ đầu tư bài bản, khang trang, sạch đẹp nhất xóm. Ông Đinh Quang Sinh cho biết: "Bản Mường Giang Mỗ chúng tôi đã đón khách du lịch đến thăm quan từ rất lâu rồi. Từ những năm 1979 - 1980, khi xây Thủy điện Hòa Bình thì các chuyên gia Liên Xô cứ cuối tuần là đến bản nghỉ ngơi và tham quan. Những năm 1990, gia đình tôi vẫn đón nhiều du khách Pháp đến thăm quan, trải nghiệm. Hiện nay, khách nước ngoài ít hơn, chủ yếu là khách nội địa. Năm 2019, gia đình đầu tư xây dựng nhà sàn cộng đồng và 2 phòng khép kín để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách".

Xóm Mỗ hiện có 195 hộ với 735 nhân khẩu, trong đó, đồng bào dân tộc Mường chiếm tới 98%. Trải qua bao biến động lịch sử, người dân nơi đây vẫn gìn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống từ kiến trúc nhà sàn, phong tục tập quán, ẩm thực đến tiếng nói, dân ca, dân vũ. Hiện nay, Khu trung tâm xóm Mỗ có 30 hộ, trong đó 14 hộ có đủ tiêu chuẩn để đón khách du lịch.

Các hộ làm du lịch cộng đồng xóm Mỗ được hỗ trợ thùng rác góp phần đảm bảo vệ sinh môi trường.

Đặc biệt, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 đã góp phần quan trọng nâng cao đời sống người dân xóm Mỗ. Nhờ sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước, nhiều mô hình sản xuất gắn với bảo tồn văn hóa đã được triển khai. Người dân được tập huấn kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt, đồng thời được hỗ trợ kết nối thị trường, hình thành các nhóm sản xuất cộng đồng, tổ hợp tác, hợp tác xã nông nghiệp. Các hỗ trợ chỉnh trang cảnh quan, thu gom rác thải cũng được triển khai trên địa bàn. Bên cạnh thu nhập ổn định, điều quan trọng hơn là các mô hình này gắn chặt với du lịch cộng đồng, giúp gìn giữ bản sắc Mường qua sản phẩm nông sản, ẩm thực và nghề truyền thống.

Theo Ông Đinh Văn Dần, Trưởng xóm Mỗ: “Chương trình mục tiêu quốc gia đã mang lại nguồn lực lớn cho người dân. Không chỉ hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, chuồng trại, mô hình sản xuất, mà quan trọng là khuyến khích bà con phát huy văn hóa truyền thống, tập huấn làm du lịch cộng đồng. Từ chiếc cồng, điệu múa đến nghề dệt thổ cẩm, làm cơm lam... đều trở thành sản phẩm du lịch. Nhờ vậy, đời sống của người dân ngày càng được nâng cao. Thu nhập bình quân đạt trên 41 triệu đồng/người/năm. Cả xóm còn 4 hộ nghèo, 2 hộ cận nghèo”.

Một dấu ấn đáng tự hào là năm 2025, xóm Mỗ đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực của chính quyền và người dân trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa Mường gắn với phát triển kinh tế, du lịch cộng đồng.

Ông Đinh Văn Dần chia sẻ thêm: “Chúng tôi xác định bảo tồn văn hóa là gốc, phát triển du lịch là ngọn. Có bản sắc mới có du lịch, có du lịch mới nâng cao đời sống. Vì vậy, chúng tôi luôn động viên bà con giữ gìn nếp nhà sàn, tiếng nói, phong tục, đồng thời học hỏi cách làm du lịch chuyên nghiệp hơn. Tương lai, chúng tôi mong muốn Nhà nước tiếp tục quan tâm đầu tư hạ tầng, hỗ trợ đào tạo nhân lực, quảng bá hình ảnh để xóm Mỗ trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch cộng đồng”.

Rời xóm Mỗ khi hoàng hôn buông xuống thung lũng, tiếng cồng chiêng vang vọng giữa núi rừng càng khiến lòng người thêm lưu luyến. Những gì đang diễn ra ở nơi đây là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển. Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự nỗ lực của chính quyền địa phương và tinh thần đoàn kết của người dân, xóm Mỗ đang từng bước khẳng định thương hiệu du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa Mường – một hướng đi bền vững cho tương lai.

Hương Lan