Để văn hóa dẫn dắt khát vọng Việt Nam

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đang được lấy ý kiến rộng rãi trong Nhân dân. Trong đó, nội dung về văn hóa được đặt ở vị trí trung tâm với những tư duy đột phá: Văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là động lực nội sinh, là hệ điều tiết cho phát triển nhanh và bền vững. Đây là dấu mốc quan trọng, khẳng định những bước tiến mới trong nhận thức của Đảng về vai trò của văn hóa và con người Việt Nam, đồng thời đặt ra yêu cầu hiện thực hóa khát vọng phát triển phồn vinh, hạnh phúc bằng sức mạnh mềm của dân tộc.

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng cho thấy một tầm nhìn mới, sâu sắc và đầy bản lĩnh: Đưa văn hóa lên vị trí trung tâm của chiến lược phát triển quốc gia. Trong bối cảnh thế giới đang chuyển động nhanh với những biến động phức tạp, khi cạnh tranh không chỉ diễn ra trên mặt trận kinh tế, quốc phòng mà còn trên mặt trận giá trị và bản sắc, sự khẳng định vai trò của văn hóa như động lực nội sinh, hệ điều tiết phát triển là bước đi thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng. Văn hóa không còn chỉ là “điểm tựa tinh thần” như cách diễn giải quen thuộc, mà đã trở thành một trụ cột sức mạnh cho quốc gia trong kỷ nguyên số và hội nhập sâu rộng.

Từ truyền thống lịch sử ngàn năm dựng nước và giữ nước, dân tộc Việt Nam luôn biết dựa vào sức mạnh văn hóa để vượt qua thách thức. Tinh thần Đại Việt, tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi, ý chí “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cho đến khí phách kiên cường của thời kỳ đổi mới đều chứng minh văn hóa là cội rễ giữ nước và dựng nước. Bước vào thế kỷ XXI, khi thế giới cạnh tranh bằng công nghệ, sáng tạo và giá trị, sự lựa chọn đặt văn hóa làm động lực và hệ điều tiết càng trở nên đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển của các quốc gia tiên tiến. Văn hóa không chỉ nuôi dưỡng tâm hồn, mà còn mở đường cho sáng tạo, gắn kết cộng đồng, tạo ra bản sắc và sức mạnh mềm để nâng cao vị thế quốc gia.

Trình diễn Hát Xoan tại đình Hùng Lô. Ảnh: Phương Thanh

Dự thảo khẳng định xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Điều này không chỉ nhắc lại những quan điểm lớn đã được hình thành từ Hội nghị Văn hóa 2021, mà còn phát triển thêm tầm nhìn mới: Văn hóa phải lan tỏa sâu vào đời sống xã hội, hướng tới mục tiêu cao nhất là hình thành những con người Việt Nam có bản lĩnh, nhân văn, sáng tạo, có khát vọng vươn lên, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng và Tổ quốc. Trong một thế giới biến động, việc khẳng định giá trị con người - thay vì chỉ chú trọng hạ tầng hay công nghệ - cho thấy một bước tiến tư duy mang tính nhân văn sâu sắc.

Một điểm mới nổi bật là tư duy về môi trường văn hóa và văn hóa trong không gian số. Nếu trước đây chúng ta nhấn mạnh gia đình, nhà trường, xã hội, thì giờ đây, không gian mạng đã trở thành một “không gian văn hóa thứ hai”, nơi giá trị được hình thành, lan tỏa và tranh đấu từng phút. Dự thảo nhấn mạnh phát triển môi trường văn hóa lành mạnh cả trong đời sống thực và trên nền tảng số. Điều này phù hợp với bối cảnh hiện nay, khi mạng xã hội trở thành nguồn thông tin chủ đạo, nơi giới trẻ xây dựng hệ giá trị của mình, nơi các lối sống, trào lưu, xu hướng đa dạng cùng tồn tại và cạnh tranh. Giữ gìn thuần phong mỹ tục, xây dựng sức đề kháng văn hóa, tạo cơ chế bảo vệ và khuyến khích những giá trị đúng đắn - tất cả đều đòi hỏi tầm nhìn, năng lực quản trị mới.

Bên cạnh đó, Dự thảo nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển mạnh mẽ công nghiệp văn hóa, kinh tế sáng tạo, báo chí và truyền thông hiện đại - điểm nhấn thể hiện sự nhận thức rõ ràng rằng văn hóa không phải chi phí mà là đầu tư; không chỉ phục vụ tinh thần, mà còn là nguồn lực kinh tế quan trọng. Thế giới chứng kiến Hàn Quốc xây dựng “Korean Wave”, Nhật Bản làm nên sức mạnh manga, anime và công nghiệp giải trí, hay Anh quốc trở thành “cường quốc văn hóa” với London - trung tâm sáng tạo toàn cầu. Việt Nam không thể đứng ngoài dòng chảy đó. Công nghiệp điện ảnh, âm nhạc, thiết kế, thời trang, game, truyền thông, bảo tàng số và du lịch văn hóa... đều đang mở ra những cơ hội phát triển to lớn nếu chúng ta biết đầu tư bài bản vào thể chế, nhân lực và công nghệ.

Tuy nhiên, để văn hóa thực sự dẫn dắt khát vọng Việt Nam, điều quan trọng nhất vẫn là con người. Dự thảo khẳng định phát triển con người toàn diện, chú trọng đạo đức, trí tuệ, thể lực, thẩm mỹ, kỹ năng sống, năng lực số và tinh thần cống hiến. Những giá trị này đặc biệt phù hợp với giai đoạn hiện nay, khi thế hệ trẻ đang bước vào không gian toàn cầu rộng mở, nhưng cũng đối mặt với những thách thức về bản sắc, lối sống, văn hóa tiêu dùng, tin giả, thông tin sai lệch và định kiến số. Chúng ta phải nuôi dưỡng không chỉ tri thức mà cả nghị lực, không chỉ bản lĩnh mà cả lòng nhân ái, không chỉ kỹ năng mà cả lý tưởng sống. Con người Việt Nam thời đại mới phải biết khát vọng lớn, hành động lớn và trách nhiệm lớn với Tổ quốc.

Trong việc nâng tầm văn hóa dân tộc, giáo dục và xây dựng đội ngũ làm văn hóa đóng vai trò then chốt. Văn hóa chỉ sống được khi có những con người đam mê, có tâm và có tầm dẫn dắt. Không chỉ cán bộ quản lý văn hóa, mà cả văn nghệ sĩ, trí thức, doanh nhân sáng tạo, nhà báo, người làm truyền thông, lực lượng hoạt động văn hóa cơ sở - tất cả đều là những ngọn lửa góp phần thắp sáng đời sống tinh thần dân tộc. Chính sách phải tạo môi trường thuận lợi để họ phát triển, được tôn trọng, được bảo vệ, được truyền cảm hứng và được cống hiến vì lợi ích chung.

Đi đôi với đó, Dự thảo cũng đặt vấn đề phát triển văn hóa chính trị và văn hóa công vụ, đề cao sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên, xây dựng niềm tin xã hội bằng hành động tử tế, minh bạch, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Mỗi cán bộ là một tấm gương văn hóa. Khi quyền lực được điều chỉnh bởi văn hóa và đạo đức, khi lợi ích quốc gia - dân tộc được đặt lên trên hết, khi sự liêm chính trở thành chuẩn mực, thì văn hóa mới thực sự lan tỏa từ đỉnh cao lãnh đạo tới từng người dân.

Không chỉ vậy, để văn hóa lan tỏa đến mọi người dân, chúng ta phải bảo đảm bình đẳng trong tiếp cận văn hóa. Từ đô thị tới nông thôn, vùng cao, hải đảo; từ trường học tới doanh nghiệp, khu công nghiệp; từ không gian truyền thống đến không gian số. Mọi người dân đều phải được thụ hưởng và sáng tạo văn hóa. Đó không chỉ là quyền, mà còn là động lực để củng cố niềm tin, sự gắn kết cộng đồng và lòng tự hào dân tộc.

Nhìn từ mảnh đất Phú Thọ - cội nguồn dân tộc, Đất Tổ Hùng Vương linh thiêng - tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, lòng tự hào dân tộc và ý chí tự lực tự cường đã nuôi dưỡng tâm hồn bao thế hệ người Việt. Nơi đây, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không chỉ là niềm tự hào của Phú Thọ mà còn là biểu tượng của sức mạnh đoàn kết dân tộc. Đó là minh chứng sống động cho giá trị văn hóa Việt Nam, cho khả năng biến di sản thành động lực phát triển, cho sức sống trường tồn của truyền thống trong dòng chảy hiện đại hóa. Chính từ vùng đất cội nguồn chúng ta càng thấy rõ: Văn hóa không chỉ là quá khứ, mà là hơi thở của hiện tại và ánh sáng của tương lai.

Từ Phú Thọ nhìn ra cả nước, có thể thấy khát vọng văn hóa chính là khát vọng vươn lên của dân tộc. Văn hóa sẽ dẫn đường cho khoa học, kinh tế, công nghệ và hội nhập; văn hóa sẽ giữ gìn tâm hồn Việt trong dòng chảy quốc tế; văn hóa sẽ truyền lửa để mỗi người Việt Nam sẵn sàng đóng góp cho đất nước. Chính vì vậy, góp ý cho Dự thảo Báo cáo chính trị hôm nay là góp phần vào tương lai ngày mai - tương lai của một Việt Nam giàu mạnh, văn minh và đáng sống.

Dân tộc ta đang bước vào hành trình mới với tầm nhìn lớn: Trở thành quốc gia phát triển vào giữa thế kỷ XXI. Chặng đường phía trước sẽ không thiếu khó khăn, nhưng với bản lĩnh văn hóa Việt Nam, chúng ta hoàn toàn có quyền tin rằng Việt Nam sẽ đạt tới những tầm cao mới. Văn hóa sẽ không chỉ là bệ đỡ tinh thần, mà là nguồn lực nội sinh, động lực tiến bước và ngọn lửa dẫn dắt khát vọng Việt Nam.

Mỗi ý kiến góp ý hôm nay là một viên gạch đặt vào nền móng tương lai. Mỗi tấm lòng yêu nước, mỗi hành động đẹp, mỗi cống hiến thầm lặng đều góp vào sức mạnh chung của dân tộc. Và khi văn hóa dẫn dắt, con người tỏa sáng, quốc gia tất yếu sẽ cất cánh. Văn hóa sẽ soi đường. Con người Việt Nam sẽ viết tiếp những kỳ tích mới. Tương lai thuộc về chúng ta - những người dám mơ, dám nghĩ và dám làm vì Việt Nam.

PGS-TS Bùi Hoài Sơn