Người Dao phường Thống Nhất: Từ nghề thuốc Nam đến khởi nghiệp xanh

Giữa nhịp sống hiện đại, người dân tộc Dao ở tổ 9, phường Thống Nhất vẫn bền bỉ giữ nghề thuốc Nam cổ truyền, mở ra hướng phát triển kinh tế mới tại địa phương.

Chị Triệu Thị Hoa - Giám đốc HTX thuốc Nam dân tộc Dao Hòa Bình bốc thuốc gửi cho khách ở xa.

Bản Đồng Chụa (nay là tổ 9, phường Thống Nhất) - nơi người Dao sinh sống lâu đời, vốn nổi tiếng với nghề thuốc Nam truyền thống. Thiên nhiên ưu đãi cho mảnh đất này hơn 100 loài dược liệu quý như: khôi nhung, an xoa, cà gai leo... Từ bao đời nay, người Dao đã am hiểu đặc tính, công dụng của từng loại cây để bào chế ra những bài thuốc chữa bệnh hiệu quả, truyền từ đời này sang đời khác.

“Ngày trước, người Dao chúng tôi chỉ biết hái cây thuốc, phơi khô rồi sắc uống. Vừa cồng kềnh khi vận chuyển, vừa không để được lâu, dễ ẩm mốc” - bà Triệu Thị Thanh làm nghề thuốc Nam lâu năm cho biết. Sự bất tiện này khiến sản phẩm thuốc Nam chưa thể vươn xa, dù hiệu quả đã được nhiều người biết đến.

Chị Triệu Thị Hoa - Giám đốc Hợp tác xã (HTX) thuốc Nam dân tộc Dao Hoà Bình chia sẻ: “Từ xa xưa, đồng bào Dao chúng tôi đã có nhiều bài thảo dược gia truyền rất hiệu quả, đặc biệt từ lá cây khôi nhung. Tuy nhiên, nghề thuốc Nam trước đây phát triển theo hướng nhỏ lẻ, tự phát, quy trình sản xuất không tập trung, chưa phát huy được tối đa hiệu quả”.

Nhận thấy những hạn chế đó, chị Hoa - một phụ nữ Dao đầy tâm huyết, từng theo học Trường Y dược Tuệ Tĩnh (Hà Nội) quyết tâm thay đổi, áp dụng khoa học để bảo tồn và phát huy nghề truyền thống một cách bền vững. Từ tháng 11/2020, HTX thuốc Nam dân tộc Dao Hòa Bình chính thức ra đời với 15 thành viên ban đầu, đều là người Dao bản địa. Đây là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu quá trình chuyển đổi từ sản xuất tự phát sang quy mô bài bản, gắn với tư duy kinh tế thị trường.

Nhờ kiến thức và sự sáng tạo, chị Hoa cùng các thành viên HTX đã nghiên cứu, chế biến thuốc Nam thành cao lá cô đặc. Tiêu biểu là cao Khôi Nhung và cao An Xoa, hỗ trợ điều trị bệnh về tiêu hóa và gan. Ưu điểm là dễ bảo quản, dễ vận chuyển, giữ nguyên dược tính, phù hợp thị hiếu người tiêu dùng.

Bà Triệu Thị Thanh (bên phải) - người làm nghề thuốc Nam lâu năm đóng gói các sản phẩm được bào chế từ cây thuốc Nam.

Sau khi thành lập, HTX đầu tư xưởng sản xuất hơn 300m² với máy móc hiện đại như nồi chiết xuất, máy băm dược liệu... Các sản phẩm mang thương hiệu riêng, phân phối rộng khắp cả nước, đem về doanh thu gần 200 triệu đồng/năm. Mỗi thành viên HTX có thu nhập ổn định từ 5 triệu đồng/tháng trở lên, tạo sinh kế cho nhiều hộ dân. Đặc biệt, sự ra đời của HTX đã trao cơ hội khởi nghiệp cho nhiều phụ nữ Dao - những người trước đây chỉ bó hẹp trong công việc gia đình, nay tự tin tham gia sản xuất, kinh doanh.

Tuy nhiên, thách thức lớn đặt ra là nguồn nguyên liệu ngày càng khan hiếm. “Ngày trước, diện tích rừng tại địa phương khá lớn, bà con dễ dàng thu gom cây thuốc. Nhưng nay, việc khai thác bừa bãi khiến nguyên liệu ít đi, rừng phòng hộ cũng bị ảnh hưởng tiêu cực” - chị Hoa chia sẻ.

Từ thực tế này, đặc biệt là với sự hỗ trợ của Hội LHPN các cấp, HTX đã tiếp cận được nhiều nguồn vốn, dự án và cơ hội tham gia các cuộc thi khởi nghiệp. HTX xây dựng dự án “Xây dựng chuỗi giá trị cho sản phẩm cao thảo mộc Khôi Nhung gắn với bảo vệ rừng phòng hộ tại địa phương” và triển khai từ năm 2020. Đến nay, HTX đã phát triển được 10ha vùng trồng nguyên liệu thảo dược, bao tiêu 80% sản phẩm cho bà con. Mục tiêu đến năm 2027, diện tích sẽ đạt 100ha, bao tiêu 100% sản phẩm cho người dân. Năm 2024, chị Hoa đã đại diện tham gia Cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi xanh” và lọt vào vòng chung kết cấp vùng miền Bắc.

Cùng với bảo tồn nghề thuốc dân tộc Dao, chị Hoa mong muốn tạo việc làm cho phụ nữ địa phương, góp phần phát triển kinh tế xanh. “Nhờ HTX, bà con có thêm thu nhập từ việc trồng, sơ chế và sản xuất sản phẩm thuốc Nam. Chúng tôi hướng tới xây dựng một chuỗi giá trị hoàn chỉnh, từ trồng - chế biến - phân phối, gắn với du lịch trải nghiệm để nghề truyền thống không chỉ nuôi sống người dân mà còn giữ gìn bản sắc văn hóa” - chị Hoa khẳng định.

Hiện nay, tổ 9 có gần 200 hộ dân, trong đó 190 hộ là người Dao, khoảng 100 hộ còn duy trì nghề thuốc Nam. Phường Thống Nhất đang phối hợp với HTX thuốc Nam dân tộc Dao Hòa Bình mở rộng vùng trồng dược liệu, khuyến khích mô hình xen canh, đầu tư công nghệ và phát triển các sản phẩm tiện dụng như viên hoàn, trà thảo dược, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Hồng Duyên