Siết chặt vay đặc biệt, tăng hiệu lực kiểm tra để hoàn thiện “lá chắn” bảo vệ người gửi tiền

Trong phiên thảo luận chiều 14/11, đại biểu Nguyễn Thành Nam và đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ) đã góp ý nhiều nội dung quan trọng vào dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) - đạo luật ảnh hưởng trực tiếp tới niềm tin của hàng chục triệu người gửi tiền.

Đánh giá cao quá trình soạn thảo, chỉnh lý dự thảo, đại biểu Nguyễn Thành Nam nhấn mạnh dự luật lần này đã tiếp thu tốt thực tiễn, nhất là trong bối cảnh hệ thống ngân hàng phát triển nhanh và hội nhập sâu. Tuy nhiên, nhiều cơ chế mới cần được quy định chặt chẽ hơn để bảo đảm vận hành minh bạch, kỷ luật thị trường và an toàn hệ thống.

Đại biểu Nguyễn Thành Nam phát biểu thảo luận

Đại biểu đánh giá tích cực quy định cho phép Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho tổ chức bảo hiểm tiền gửi vay đặc biệt khi quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ chi trả. Đây là thông lệ quốc tế, giúp tăng tính thanh khoản tức thời và ngăn hiệu ứng “domino” khi một ngân hàng gặp sự cố.

Tuy vậy, đại biểu yêu cầu rà soát, làm rõ và thống nhất giữa các điều khoản, từ Điều 36 đến Điều 38 và Điều 21 để tránh xung đột pháp lý, đồng thời khẳng định chính xác trường hợp nào được vay, điều kiện vay, trình tự vay.

Đại biểu khẳng định, việc tăng phí bảo hiểm tiền gửi để bù đắp khoản vay đặc biệt là hợp lý, vì đây là cách “dùng nguồn lực thị trường để xử lý vấn đề của thị trường”, giúp củng cố niềm tin và ngăn rút tiền hàng loạt.

Tuy nhiên, tăng phí cũng làm tăng chi phí hoạt động, gây áp lực lên các tổ chức tín dụng và có thể kéo giảm khả năng cạnh tranh của hệ thống nếu áp dụng thiếu kiểm soát. Do đó, theo đại biểu, Luật cần quy định rõ: mức tăng phí, thời hạn áp dụng, điều kiện áp dụng, nghĩa vụ công khai phương án tăng phí.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định mang tính nguyên tắc, ràng buộc: điều kiện tài chính để bảo hiểm tiền gửi được đề nghị vay đặc biệt; giới hạn mức tăng phí tối đa; khung thời gian hoàn trả khoản vay; khẳng định khoản vay đặc biệt chỉ phục vụ chi trả tiền gửi, không dùng cho mục tiêu can thiệp thị trường khác. Về lâu dài, đại biểu đề xuất chuyển sang phí bảo hiểm tiền gửi phân biệt để phản ánh đúng mức độ rủi ro của từng tổ chức tín dụng, thay cho cơ chế phí đồng hạng hiện nay.

Theo đại biểu, Luật muốn đi vào thực chất thì phải kiểm soát quyền lực và tăng tính kỷ luật thị trường. Chỉ khi quy định rõ ràng, chặt chẽ, khoản vay đặc biệt mới thực sự là công cụ hỗ trợ ổn định hệ thống, đồng thời tăng mức độ bảo vệ người gửi tiền – mục tiêu tối thượng của Luật.

Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung phát biểu thảo luận

Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung cho rằng, việc sửa đổi Luật lần này đã tiếp cận toàn diện, tham khảo kinh nghiệm quốc tế và đồng bộ với Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024. Theo đại biểu, việc dự thảo bổ sung quy định giao cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam thực hiện kiểm tra các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi là hợp lý.

Đại biểu lưu ý: Một là, giá trị pháp lý của hoạt động kiểm tra cần được quy định rõ, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có quyền kiến nghị, cảnh báo khi phát hiện vi phạm hay không? Đây là yếu tố quyết định hiệu quả thực chất của hoạt động kiểm tra. Hai là, phân định rõ ràng hoạt động kiểm tra của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam với thanh tra của NHNN để tránh trùng lặp, không gây gánh nặng lên doanh nghiệp; đồng thời tuân thủ nguyên tắc “mỗi năm chỉ kiểm tra doanh nghiệp một lần” theo Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Đại biểu thống nhất giao Thống đốc NHNN quy định mức phí, vì đây là cơ quan có đầy đủ dữ liệu và thẩm quyền chuyên môn.

Đại biểu Dung nhấn mạnh: phí phân biệt theo mức độ rủi ro là tiến bộ, nhưng nếu áp dụng đột ngột có thể tăng gánh nặng cho tổ chức tín dụng yếu kém; nếu không đảm bảo bảo mật, mức phí có thể bị lợi dụng trong cạnh tranh. Vì vậy, cần xây dựng lộ trình áp dụng phí phân biệt, giúp thị trường chuẩn bị kỹ lưỡng và tránh tác động tiêu cực ngoài ý muốn.

Từ hai góc tiếp cận – một về cơ chế vay đặc biệt, chính sách phí và yêu cầu minh bạch; một về vai trò kiểm tra, giá trị pháp lý của hoạt động kiểm tra và lộ trình áp dụng phí phân biệt, các đại biểu đều thống nhất dự luật cần được hoàn thiện theo hướng siết kỷ luật thị trường, tăng năng lực phòng ngừa rủi ro và bảo vệ quỹ một cách chủ động.

Luật vì thế không chỉ khắc phục những bất cập hiện nay mà còn phải đi trước rủi ro, chủ động dự báo và thiết kế cơ chế ứng phó trong bối cảnh hệ thống ngân hàng mở rộng nhanh và rủi ro lan truyền phức tạp.

Với cách tiếp cận đó, Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) sẽ trở thành công cụ pháp lý quan trọng, bảo vệ hàng chục triệu người gửi tiền và tăng sức chống chịu cho hệ thống ngân hàng trong giai đoạn mới.

Bùi Hiển

Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh