Tiếng rơi xót gió mặt hồ

Đó là một câu thơ trích ra từ bài thơ “Vỡ lòng” trong tập thơ “Dần sáng” (NXB Hội Nhà văn năm 2025) của Nhà thơ trẻ - Thượng úy Nguyễn Thị Kim Nhung, sinh năm 1990 hiện là Biên tập viên của Tạp chí Văn nghệ Quân đội, quê ở xã Tùng Khê, Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ (nay là xã Vân Bán, tỉnh Phú Thọ). Nguyễn Kim Nhung đã đã xuất bản 2 tập thơ gồm: “Thức cùng tưởng tượng” (NXB Hội Nhà văn, năm 2019); Trường ca “Từ phía sương buông” (NXB Văn học, năm 2021); “Dần sáng” (NXB Hội Nhà văn, năm 2025).

“Mỗi con người như thuộc về một vùng đất. Tâm hồn luôn vang lên giai điệu của ký ức”. Nhà thơ Nga nổi tiếng Raxun Gamzatov luôn dành cho cái làng nhỏ bé của mình tình cảm trìu mến. Bởi ở đó, “Trên mỗi bước đi, tôi gặp lại mình, gặp lại thời thơ ấu của tôi, gặp lại những mùa xuân, những cơn mưa, những bông hoa và những chiếc lá rụng mùa thu của tôi”, (Đaghextan của tôi).

Chân dung nhà thơ Nguyễn Thị Kim Nhung

Đọc thơ Nguyễn Thị Kim Nhung, hẳn người đọc nhận ra, chị thuộc về “rừng cọ, đồi chè” Phú Thọ. Ở đó “Núi đồi kề nhau vẫn lẻ/ Đỉnh cao nào có thể chạm nhau/ Mây trắng phơi một nỗi”, (làng đồi). Làng đồi ấy có “mùa quả vắng”, có hình ảnh sào tre khua chân mây làm “rơi tiếng cười bầy trẻ”. Ký ức làng quê trong tâm hồn Nguyễn Thi Kim Nhung thật mượt mà và đẹp như sự bình dị quê nhà tác giả.

Thi nhân từ cổ chí kim mấy ai được yên ổn trong tâm hồn? Có lẽ vì vậy, với Kim Nhung cô đơn song hành ngay từ tấm bé chăng? “những đứa trẻ sinh ra/ giấu buồn trong tiếng khóc/ chúng thay ta dẫn cô độc đi xa”, (những đứa trẻ). Tiếng khóc con trẻ là hình thức biểu đạt tồn sinh. Đói - khóc, rét - khóc, buồn - khóc... “giấu buồn trong tiếng khóc”, là ngôn ngữ thơ, sự phát hiện nhờ thi hứng tự tâm hồn quá đỗi nhạy cảm của Kim Nhung.

Kim Nhung lớn lên rồi rời làng quê lập nghiệp ở thành phố: “Đêm nào ta khóc vào mơ/ Mẹ như cây vỗ từng niềm quả/ ngọt lành về phía người xa”, (Làm mẹ). Bài thơ này Kim Nhung viết “Trong căn phòng hai chục mét vuông/ Ta bắt đầu làm mẹ/ thu vén nào cũng chật giấc mơ”. Thường khi làm mẹ, những người con gái hiểu hơn tình mẫu tử, hiểu hơn sự hy sinh, lắng lo, hy vọng của mẹ mình.

Kim Nhung khắc khoải, ngân ngấn nước mắt trên những trang thơ. “.../ Trong khuyết thiếu vẫn thừa ra tiếng khấn/ Mẹ sửa khăn lâm râm câu gì/ Lòng ngũ quả chín dần vì hương khói/ bao nhiêu năm/ lại thắp đỏ đèn dầu/ ngọn lửa thức thâu đêm suốt sáng/ qua trăm ngày có thấy cha không”, (con chưa kịp hiểu).

Bố mất, Kim Nhung phóng sinh những con sáo khi xưa là “bầu bạn” với ông. “Chúng đã kịp để lại lời từ biệt/ Trong khoảnh khắc hiểu được tự do”, chỉ còn chị “Con đã không kịp hiểu/ Đó là lần cuối cùng cha gọi cho con...”.

Giữa những con chim sáo kia với bố chị, hay rộng ra với con người có mối liên hệ đấy. Tự do của nó giúp chúng ta nhận ra sự phụ thuộc lẫn nhau. Trong đạo Phật, từ bi và trí tuệ đi liền với nhau, phóng sinh là biểu tượng gieo nhân lành trong cuộc đời. Phải chăng, đó là điều “con đã không kịp hiểu?” - câu thơ thổn thức từ bi.

Trở lại với bài thơ “Làng đồi”, có khổ thơ thứ tư: “Những thôi đường nắng dội/ Mình ngả vào bóng nhau/ Cây ngả vào bóng nắng/ Bóng làng ngả về đâu”. Câu “Bóng làng ngả về đâu?” gợi lên sự liên tưởng về sự “mất mát” văn hóa, phong tục tập quán của làng quê, tương lai của người ngôi làng trung du Bắc Bộ, nơi có hát Xoan, hát Then đã trở thành di sản phi vật thể của nhân loại. Thơ hình tượng, biểu tượng luôn kích hoạt tâm cảm người đọc.

Tương tự, ở bài thơ “Suối nhỏ” khổ cuối tác giả Kim Nhung viết: “Bạn hẹn về nơi đó/ Gió või mùa còn lạnh vào xuân/ Con cá cờ quẫy vào thinh lặng/ Suối mở ra khao khát ngọn nguồn”, thơ Kim Nhung cứ thế, ánh lên từ đời sống, từ ký ức những thông điệp xôi xa.

Bìa tập thơ “dần sáng”, NXB Hội Nhà văn, quý 2/2025.

Tập thơ “Dần sáng” gồm 45 bài thơ. Đây là một tập thơ trữ tình, từ ký ức với làng đồi, bố mẹ đến cuộc sống khúc xạ qua tâm hồn tác giả. Không phải kỷ niệm nào cũng thành thơ, từ kỷ niệm đến thơ còn trải qua quá trình chưng cất trong tâm hồn. Đọc thơ Kim Nhung nhận ra, kỷ niệm luôn “canh cánh” bên lòng, thúc hối.

“Giã từ ấu thơ/ Lúc khói chiều chưa kịp tắt/ Hạt thóc sót lại trong bát cơm trắng/ Thành chiếc thuyền đơn độc qua sông”; “Ký ức có ngủ nơi lòng giếng/ Mỗi lần nhớ về lại thấy mình rơi/ Trong tiếng gầu va vỉa đá”, (Tháng Tư trở lại). Mọi thứ luôn trở lại trong tâm hồn thơ thánh thiện và tinh tế của chị, từ hạt thóc sót lại trên bát cơm, tiếng gầu múc nước giếng khơi, từ màu nắng cũ...

“Thơ là nhu cầu mình tâm sự với chính mình những lúc cô đơn”, (Wiliam Burto). Con người làm sao “giải phóng” được mình khỏi cô đơn? Không thể! Bởi thế, thơ là thể loại văn học ra đời sớm nhất, với “sứ mệnh” đầu tiên là an ủi bản thể. Xã hội càng hiện đại, thời đại Intrernet, mạng xã hội...đã và đang làm cho tâm hồn con người “phân mảnh”, thơ có thể bị ai đó “hắt hủi”, rằng “lạm phát quá”; nhưng thơ luôn tồn tại, mãi tồn tại.

Thơ Nguyễn Thị Kim Nhung là tiếng lòng chị, là tiếng lòng chị quán chiếu trắc ẩn. “Ở ngoài kia / Khoảng cách giữa hàng cây và bất trắc/ Họ mơ hồ dắt díu nhau qua’, (ở ngoài kia). Cái “ngoài kia” ấy, dội vào lòng chị, bật lên tiếng lòng, dẫu từ “Một khắc dùng dằng”. Hiện thực trong thơ chị là hiện thực “tưởng tượng, trong giấc mơ”. Chị là nhà thơ trẻ, hậu hiện đại tiếp biến, ngôn ngữ thơ tối giản, không rườm rà, nhưng tác động được vào chiều sâu nội cảm người đọc.

“Mỗi ngày ta gặp nhiều hơn/ Nhưng trong lòng khuyết đi vài chỗ/ Cứ tưởng buông là nhẹ/ Tiếng rơi xót gió mặt hồ”, (Vỡ lòng). “Bài học bao năm không thuộc/ Tuổi ba lăm ta lại vỡ lòng”. Cuộc sống là một hành trình tiếp cận, hành trình nhận thức, hành trình giải thoát...Thơ Kim Nhung sau câu chữ có vỉa tầng của triết học; hay nói cách quen thuộc, có vẻ đẹp triết mỹ.

“Khi tôi nói tôi đang sống thì ngay sau đó khoảnh khắc ấy đã trở thành quá khứ’’, (Octavio Paz, Noben văn học 1990). Ký ức là một giá trị, nó luôn mang đến ánh sáng mới cho thi ca.

Ngô Đức Thành