Siết chặt quản lý giết mổ gia súc, gia cầm- bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Kỳ I: Loay hoay trong xây dựng cơ sở giết mổ tập trung

Quản lý công tác giết mổ tập trung đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Vấn đề này đã được UBND tỉnh và các địa phương đặt ra từ lâu, song đến nay vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Chỉ tính riêng trong đợt dịch tả lợn châu Phi năm 2025, lực lượng chức năng đã xử lý 14 trường hợp vi phạm về vận chuyển, tiêu thụ động vật, sản phẩm động vật (cụ thể là thịt lợn) với tổng trọng lượng lên đến gần 100 tấn. Hơn bao giờ hết, chính quyền các địa phương cần phải đẩy mạnh việc quản lý hoạt động giết mổ gia súc, gia cẩm, bảo đảm sức khỏe cho người tiêu dùng, cũng như bảo vệ nền chăn nuôi phát triển bền vững

Chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn còn chiếm tỷ lệ lớn ở nông thôn cộng với địa bàn rộng khiến cho việc xây dựng cơ sở giết mổ tập trung gặp nhiều khó khăn, nhất là ở khu vực nông thôn

Chăn nuôi phát triển mạnh

Năm 2013, tỉnh Phú Thọ (cũ) đã ban hành Quyết định số 2007/QĐ-UBND ngày 9-8-2013 về việc duyệt quy hoạch cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung tỉnh Phú Thọ đến năm 2020 với mục tiêu tăng cường hiệu lực quản lý Nhà nước trong kiểm soát hoạt động giết mổ; cung cấp sản phẩm động vật đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm cho tiêu dùng nội tỉnh và một phần cho tiêu dùng ngoại tỉnh; góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng; nâng cao chất lượng sản phẩm động vật của tỉnh trên thị trường; bảo vệ môi trường; phòng chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm, thúc đẩy chăn nuôi của tỉnh phát triển theo hướng bền vững. Tuy nhiên, cho đến nay, mục tiêu ấy gần như vẫn “dậm chân tại chỗ”.

Theo Quyết định, đến năm 2020, toàn tỉnh sẽ nâng cấp và xây dựng mới 52 cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung, trong đó có 1 cơ sở loại I, 15 cơ sở loại II và 36 cơ sở loại III. Tổng kinh phí đầu tư cho toàn bộ chương trình là hơn 296,5 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước chiếm 10% (khoảng 30,1 tỷ đồng), còn lại là vốn các doanh nghiệp.

Trải qua hơn 10 năm, việc xây dựng các cơ sở giết mổ gia súc gia cầm tập trung trên địa bàn tỉnh gặp rất nhiều khó khăn. Tính từ thời điểm 2013 đến nay, toàn tỉnh có 6 cơ sở giết mổ tập trung thì 2 cơ sở đã phá sản, giải thể là 2 lò giết mổ của Công ty dịch vụ môi trường đô thị thị xã Phú Thọ và Công ty TNHH Trí Tuệ ở phường Phong Châu hiện nay, các doanh nghiệp còn lại cơ bản chỉ hoạt động đạt khoảng 5-10% công suất thiết kế. Trong khi đó, toàn tỉnh hiện có khoảng hơn 2.200 cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, cạnh tranh ác liệt với các cơ sở tập trung càng khiến cho doanh nghiệp không mặn mà đầu tư.

Sau khi sáp nhập, toàn tỉnh hiện có hơn 2.500 cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ và 8 cơ sở giết mổ tập trung (khu vực Phú Thọ cũ 4 cơ sở và khu vực Vĩnh Phúc cũ 4 cơ sở) đã được cấp chứng nhận an toàn thực phẩm đang hoạt động và được cơ quan chuyên môn thực hiện kiểm soát giết mổ theo đúng quy định

Chi phí cho việc đưa đi giết mổ tại các cơ sở giết mổ tập trung cao hơn so với nhỏ lẻ khiến các cơ sở giết mổ tập trung hoạt động hết sức khó khăn

Hiện nay, tổng đàn lợn của Phú Thọ có gần 2 triệu con, đứng thứ 2 cả nước. Mặc dù bị ảnh hưởng bởi bệnh dịch tả lợn châu Phi, song số lượng tổng đàn chỉ giảm khoảng 6,4%. Tổng đàn gia cầm của toàn tỉnh có khoảng 37,7 triệu con, trong đó tổng đàn gà lên đến 31,8 triệu con; tổng sản lượng trứng hàng năm đạt gần 1,5 tỷ quả/năm. Tổng đàn trâu bò của tỉnh đang ổn định ở mức khoảng 449.300 con. Tổng sản lượng thịt hơi ước đạt khoảng 570,5 nghìn tấn/năm. Toàn tỉnh cũng có hơn 5.200 nghìn trang trại chăn nuôi tập trung và hơn 421 nghìn hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Đến nay đã có 61 cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh, hơn 175 trang trại tham gia vào chương trình giám sát dịch bệnh định kỳ; ngoài ra có 30 trang trại chăn nuôi tập trung quy mô lớn được cấp chứng nhận đủ điều kiện chăn nuôi (trong đó có 21 trang trại nuôi lợn), 50 trang trại đạt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, VietGAHP...

Ngoài ra, tỉnh Phú Thọ đã hình thành các vùng chăn nuôi tập trung ứng dụng công nghệ cao. Sản lượng thịt hơi của tỉnh đảm bảo cung cấp cho thị trường nội tỉnh, đồng thời cung ứng thị trường khoảng 20 tỉnh, thành phố khác trong cả nước, chiếm khoảng 60% tổng sản lượng thịt các loại được sản xuất trên địa bàn tỉnh.

Cái khó...bó cái khôn

Mặc dù công tác tuyên truyền, vận động đưa gia súc, gia cầm đến các điểm giết mổ tập trung đã được các cơ quan chuyên môn, chính quyền các địa phương đẩy mạnh trong nhiều năm, song nhưng nhận thức của một bộ phận người dân, hộ chăn nuôi còn hạn chế, dẫn đến việc thực hiện chưa đồng bộ, hiệu quả.

Ông Nguyễn Tiến Sỹ - Giám đốc HTX Công nghệ thực phẩm sạch Đoan Hùng (xã Chân Mộng), một trong 4 cơ sở giết mổ tập trung đang hoạt động cho biết: “Qua tìm hiểu và chia sẻ các cơ sở giết mổ tập trung trong tỉnh hiện nay, chúng tôi nhận thấy các cơ sở giết mổ hoạt động rất khó khăn, các cơ sở đều chỉ đạt khoảng 5-6% công suất thiết kế. Ngay tại HTX, ngày nhiều giết mổ được 3-4 con lợn, toàn bộ là của HTX chứ không có của người ngoài đem vào, thậm chí có những khi vài ngày không hoạt động, gia cầm không có. Nguyên nhân các tiểu thương kinh doanh thịt không đưa gia súc gia cầm đến giết mổ chủ yếu là địa bàn xa, chi phí vận chuyển và giết mổ sẽ bị đội giá lên cao. Qua tìm hiểu thực tế cho thấy, hầu hết các tiểu thương kinh doanh thịt đều có thợ giết mổ tại nhà, chi phí thấp hơn. Riêng đối với gia cầm hầu như người dân nông thôn đều tự giết mổ hoặc đem đến các cơ sở giết mổ nhỏ lẻ vốn hoạt động khá nhiều tại các khu dân cư, chợ dân sinh... Với quy mô hoạt động như hiện nay, hầu hết các cơ sở đều nằm trong tình trạng bù lỗ, thu không đủ chi. Nếu tình trạng này kéo dài, khả năng các cơ sở giết mổ tập trung phải đóng cửa là rất lớn”.

Thói quen sử dụng thịt nóng của đại bộ phận người tiêu dùng cũng là một trong những nguyên nhân khiến doanh nghiệp chưa mặn mà đầu tư vào xây dựng cơ sở giết mổ tập trung

Giết mổ là một nghề đặc thù, vừa mang tính truyền thống cha truyền con nối và đem lại sinh kế cho nhiều gia đình. Người tiêu dùng có thói quen sử dụng thịt tươi hàng ngày, cùng với khả năng kinh tế, mức thu nhập của đại đa số người dân trong tỉnh nên giết mổ nhỏ lẻ vẫn tồn tại, gây khó khăn trong việc di dời các cơ sở, cơ sở giết mổ nhỏ lẻ ra khỏi khu dân cư. Ngoài ra, số sản phẩm sau giết mổ được cung ứng tới người dân thông qua các chợ, điểm kinh doanh thực phẩm nhưng chưa có quy định cụ thể về quản lý nguồn thực phẩm bán tại các điểm này. Các cơ sở giết mổ nhỏ lẻ vẫn hoạt động khá phổ biến. Điều này khiến sản phẩm giết mổ tại các điểm giết mổ tập trung khó cạnh tranh, nhất là về giá. Những nguyên nhân này khiến doanh nghiệp không mấy mặn mà khi đầu tư vào dự án xây dựng cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung.

Bên cạnh đó, lực lượng cán bộ thú y tại các địa phương còn thiếu, nhất là cán bộ kiểm dịch giết mổ. Trong khi hoạt động giết mổ chủ yếu được thực hiện về đêm, nằm cách xa nhau, rải rác trong các khu dân cư khiến cho việc kiểm soát gặp rất nhiều khó khăn.

Quân Lâm